Servikal distonili bireylerde denge bozukluklarını ortaya çıkaracak olan boyun kaslarının motor tonusundaki anomalikler bilinmemektedir. Her nasılsa boyun vücut stabilitesini devam ettiren, duyu organlarını koruyan ve başı destekleyen, harekete izin veren bir yapıdır ki onun hareketi sayesinde postüral stabilite ve tonik kassal aktivitenin düzenlenmesinde önemli rol oynamaktadır ³.

Boyun postüral stabilitede önemli rol oynaması ve içerisinde önemli duyu organlarını barındırması nedeniyle servikal distonili hastalarda bu bölgedeki anomalilerin denge ve mobiliteyi bozduğunu düşünmekteyiz.

Servikal distonili bir olguda denge, mobilite ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi amaçlandı.

Servikal distonili olgu kliniğe başvurduğunda ilk de-ğerlendirme ve 6 haftalık fizyoterapi ve rehabilitasyon programı sonrasında son değerlendirme yapıldı. Olgunun ilk ve son değerlendirmelerinde, Berg Denge Ska-lası, tek ayak üzerinde durma testi ile dengesi, Süreli Kalk Otur Testi ile mobilitesi ve Kısa Form 36 (SF-36) ile yaşam kalitesi incelendi.

Berg Denge Skalası, oturma ve ayakta durma dengesini sürdürebilmesi, pozisyonlar arasındaki transferleri, öne eğilebilme ve ayakta durma pozisyonundaki değişikleri değerlendiren bir testtir. 14 maddeden oluşmaktadır. Her bir bölüm 5 puandan oluşur. Puan arttıkça zorluğu artar. 0 puan gönüllünün işi yapabilme yetersizliğini, 4 puan gönüllünün işi bağımsız olarak yapabildiğini gösterir. Yüksek skor daha iyi dengeyi gösterir. En yüksek skor 56’ dır ⁴.

Tek ayak üzerinde durma testi hastanın ayakta tek tek sağ ve sol ayakları üzerinde gözler açık kollar gövde yanında iken tek ayak üzerinde durma süreleri sn olarak kaydedildi ⁵.

Süreli Kalk Otur Testi için, gönüllülerin kolu olmayan bir sandalyeye, ayakları yere değecek şekilde oturmala-rı ve verilen “kalk” komutuyla birlikte kalkıp, işaret-lenmiş 3 metrelik alanı yürüyüp, geri dönüp sandalyeye oturmaları istenmiştir. Gönüllülerin aktiviteyi kaç sani-yede yaptığı kaydedilmiştir. Ölçüm 3 defa tekrarlana-rak ortalama değer hesaplanmıştır ⁶.

SF-36 yaşam kalitesini değerlendirmede geçerli ve oldukça sık kullanılan bir ölçektir. 36 maddeden oluşmaktadır. Fiziksel sağlık (fiziksel fonksiyon, fiziksel rol, ağrı, genel sağlık) ve mental sağlık (enerji, sosyal fonksiyon, emosyonel rol güçlüğü, mental sağlık) ile ilgili 2 bölümü ve bu bölümlerin altında toplam 8 alt bölümü bulunmaktadır. Her bir alt bölüm 0 ile 100 puan arasında skorlanır. Puanın yüksek olması sağlık durumunun iyi olduğunu göstermektedir ⁷.

Servikal distonisi olan olgumuza 6 hafta ve hafta içi her gün, günde 1 saati kapsayan egzersiz programı uygulandı. Bu program denge-koordinasyon egzersizle-ri, güçsüz olan kasları kuvvetlendirme, postüral bozuk-lukları engelleme, yürüme aktivitesi, gevşeme egzersiz-leri ve solunum egzersizlerini içermekteydi. Bu olgu için boyun kaslarına yönelik hem kuvveti arttırmak hem de denge ve koordinasyonu geliştirmek amacıyla proprioseptif nöromusküler fasilitasyon teknikleri uy-gulandı. Hastanın dengesel olmayan koordinasyon bozukluklarını normale yakın hale getirmek açısından dengesel olmayan koordinasyon egzersizleri uygulandı. Olguya transvers aktivitelerde (sandalyeden yatağa geçme, yürüme vb) zorluklar yaşaması sebebiyle koor-dineli ve yavaş hareketlerle fonksiyonel aktiviteler çalıştırıldı. Servikal distonisi nedeniyle oluşan kassal dengesizliğin postüral bozukluklara yol açmasından dolayı olguya postüral egzersizler verildi. Olgunun kassal dengesizliklerle baş etmek amacıyla gevşeme ve solunum egzersizleri hem egzersizler sırasında hem de egzersizler arasında sık sık tekrarlandı. Olgunun özellikle heyecanlandığında, dış ortamlarda, stres altındayken koordinasyonun daha fazla bozulması ve distoninin artması sebebiyle hastanın öncelikle sessiz bir ortamda, stressiz ve heyecan faktörleri olmadan egzersizleri gerçekleştirildi. Sonraki aşamada ise dış ortamda, stres faktörü arttırılarak hastanın aynı egzersizleri yapması istendi. Ek olarak hastanın oturma, emekleme, diz üstü, yarım diz üstü ve ayakta durma pozisyonlarında denge aktiviteleri çalıştırıldı. Bu aktiviteleride önce gözler açık, sonra gözler kapalı ve farklı zeminlerde uygulayarak zorluk seviyesi değiştirildi.

Fizyoterapi ve rehabilitasyon programı uyguladığımız olgunun tedavi öncesi ve tedavi sonrası aldığı değerler Tablo 1’de gösterilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Tedavi öncesi ve tedavi sonrası aldığı değerler.

Servikal distonilerde asıl sorun istemsiz kontraksiyona uğrayan kasların neden olduğu anormal baş ve boyun postürleridir ¹¹. Bu çalışmada servikal distonili bir olguda 6 haftalık fizyoterapi ve rehabilitasyon programı ile hastanın denge ile ilgili şikayetlerinin azaldığı, mobilitesini ve yaşam kalitesinin arttığı belirlenmiştir. Literatürde servikal distonili bireylerde fizyoterapi programlarının uygulamasıyla ilgili sınırlı çalışma bulunmaktadır. Adatepe ve ark. ¹² distonili hastalarda botulinum toksini uygulamalarının tercih edilen bir tedavi seçeneği olduğunu belirtirken, fizyoterapi programlarının distonili hastalarda semptomları azaltmaya yardımcı uygulamalar olduğunu söylemiştir. Boyce ve ark. ² 12 hafta uyguladıkları aktif egzersiz programının Toronto Western Spasmotik Torticollis Skalası ile değerlendirdikleri 20 ideopatik servikal distonili hastada semptomları azalttığını belirtmişler ve aktif egzersiz kullanımının servikal distonili bireylerde hiçbir yan etkisi olmadan kullanılabilir olduğunu açıklamışlardır. Zetterberg ve ark. ¹³ 6 servikal distonili hastada 4 hafta uyguladıkları fizyoterapi programı sonucunda, ağrıda azalma, kas gücünde artma, baş-boyun anormal hareketlerinde azalma ve postüral oryantasyonda artma olduğunu kaydetmişler ve servikal distonili bireylerde fizyoterapi programlarının pozitif etkisi olduğunu vurgulamışlardır.

Aktif egzersiz, germe, ve gevşeme egzersizleriyle beraber botulinum toksin tedavisi içeren bir multimodel fizyoterapi programının servikal ditonili bireylerde ağrı ve disabilitede etkili olduğunu göstermişlerdir ¹⁴.

Bu çalışmaya katılan servikal distonili olgu botulinum toksin tedavisi görmeden egzersiz programına dahil edilmiştir. Servikal distonili bireylerde sıkça kullanılan botulinum toksin tedavisi ile beraber fizyoterapi programı kullanarak denge, mobilite ve yaşam kalitesine olan etkisini inceleyen ileriki çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.

Sonuç olarak, servikal distonili bireylerde fizyoterapi ve rehabilitasyon programının denge, mobilite ve yaşam kalitesinde artışa neden olduğu gösterilmiştir.

1) Hallett M. Neurophysiology of dystonia: the role of inhibition. Neurobiol Dis 2011; 42: 177-84.

2) Boyce MJ, Canning CG, Mahant N, Morris J, Latimer J, Fung VS. Active exercise for individuals with cervical dystonia: a pilot randomized controlled trial. Clin Rehabil 2013; 27: 226-35.

3) Moreau MS, Cauquil AS, Costes Salon MC. Static and dynamic balance function in spasmodic torticollis. Mov Disord 1999; 14: 87-94.

4) Altun AM, Erer Özbek S, Zarifoğlu M, Özkaya G. Parkinson hastalığında yürüme ve dengenin değerlendirilmesi. Parkinson Hastalığı ve Hareket Bozuklukları Dergisi 2013; 16: 1-8.

5) . Allison L, Fuller K. Balance and vestibular disorders. In: Umphred DA (Editor). Neurological rehabilitation. 4. Baskı, St. Louis: Mosby, 2001: 616-60.

6) Güçlü Gündüz A, Otman AS, Köse N, Bilgin S, Elibol B. Parkinson hastalığında farklı denge ölçeklerinin karşılaştırılması. Fizyoterapi Rehabilitasyon 2009; 20: 17-24.

7) Kuopio AM, Marttila RJ, Helenius H, Toivonen M, Rinne UK. The quality of life in parkinson’s disease. Mov Disord 2000; 15: 216-23.

8) Humphreys BK. Cervical outcome measures: testing for postural stability and balance. J Manipulative Physiol Ther 2008; 31: 540-6.

9) Treleaven J. Sensorimotor disturbances in neck disorders affecting postural stability, head and eye movement control. Man Ther 2008; 13: 2-11.

10) Morningstar MW, Pettibon BR, Schlappi H, Schlappi M, Ireland TV. Reflex control of the spine and posture: a review of the literature from a chiropractic perspective. Chiropr Osteopat 2005; 13: 16.

11) Kütükçü Y. Servikal distonilerin botulinum toksini ile tedavisi. Nöropsikiyatri Arşivi 2010; 47: 11-4.

12) Uzun Adatepe N. Ekstremite ve gövde distonileri; botulinum toksini uygulamaları. Nöropsikiyatri Arşivi 2010; 47: 19-26.

13) Zetterberg L, Halvorsen K, Färnstrand C, Aquilonius SM, Lindmark B. Physiotherapy in cervical dystonia: six experimental singlecase studies. Physiother Theory Pract 2008; 24: 275-90.

14) Pauw J, Velden K, Meirte J. et al. The effectiveness of physiotherapy for cervical dystonia: a systematic literature review. J Neurol 2014; 261: 1857-65.