Hastanın ve diğer aile bireylerinin karyotipinin ortaya konması için fitohemaglutinin (PHA) indüklenmiş periferik kan lenfositleri kullanılarak 72 saatlik kültür yapıldı. Kültür sonrası elde edilen metafaz preparatları tripsin giemsa bantlama yöntemi (GTG) kullanılarak boyandı. Toplam 20 metafaz analiz edilmiştir. İncelenen metafaz sayısı, X kromozomu açısından olgunun mozaik olup olmadığının doğrulanması için 30’a tamamlanmıştır. Olgunun karyotipi 46, X,del(X)(q23) olarak tespit edilmiştir. Del(X)(q23)’ü gösteren metafaz plağı Figür 1’de gösterilmiştir. Diğer 3 kızkardeş ve anne normal menstrual siklusa ve karyotipe sahiplerdi.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: 46, X,del(X)(q23) karyotipine sahip olgunun metafaz plağı.

Maraschio ve arkadaşları Xq delesyonlarının analizini yaptıkları bir çalışmada olgumuzla aynı karyotipe sahip obezite ve kısa boy gösteren bir dişide oligoamenore ve daha sonra sekonder amenorenin gerçekleştiğini tespit etmişlerdir ⁹. Marozzi ve arkadaşları ise prematür ovarian yetmezliği olan olgularda yaptıkları çalışmada Xq23 delesyonuna sahip bir olguda Turner stigmatlarının olmadığını göstermişlerdir (10). Ayrıca Xq23 bölgesindeki delesyonlara sahip mozaik olmayan olgularda Turner stigmatlarının gözlenmediği belirten çalışmalar mevcuttur ⁹. Mesa-Cornejo ve arkadaşları 45,X(6)/46,X,del(X)(q23)(24) karyotipine sahip mozaik bir Turner olgusu tanımlamışlardır ¹¹. Aynı karyotipe sahip olgumuzda ise kısa boy, boyun olmasına rağmen obezite ve menarş gözlenmemiştir. Ayrıca olgumuzda hipertiroidi ve işitme kaybı gibi Turner sendromunun tipik özellikleride tespit edilmiştir. Hipertiroidi Turner sendromlu olguların ancak %3’ünde görülmektedir ². Turner sendromunda bile az görülen hipertiroidinin olguda görülmesi karyotip-fenotip korelasyonları açısından oldukça önemlidir. Literatürde mozaik olmayan Xq23 delesyonuna sahip ve bahsedilen Turner sendromu özelliklerini taşıyan olguya rastlanmamıştır. Olguyu diğer Xq23 delesyonuna sahip vakalardan farklı kılan özelliklerinin nedenlerini açıklamak oldukça güçtür.

Dişilerdeki Xq delesyonlarının niçin genel olarak böyle değişken fenotipler ortaya çıkardığını açıklamak zordur. Çünkü normal olarak anormal X kromozomu tercihen inaktive edilmeli ve böylece genetik denge korunmalıdır. Ancak Xq delesyonuna sahip bireylerde X inaktivasyonunun non-random olduğunu veya bunun tersi şekilde Xq- açısından seçimli bir inaktivasyonun gerçekleştiğini gösteren çalışmalar mevcuttur ^12,13,14. Fenotipin değişken olmasının en önemli nedenlerinden biri Xp veya Xq’nun proksimalindeki gelişim genlerinin, bazı X otozom translokasyonlarında görülen X inaktivasyonunun değişken yayılmasına benzer şekilde inaktive olmasıdır ¹⁵. Anormal Xq- kromozomuna sahip olan dişilerde herhangi bir fenotipik bulgunun görülüp görülmemesi bir kaç alternatif yol veya yolun beraber görev yapmasına bağlıdır. Bunlardan ilki, Xq- kromozom embriyonik gelişim boyunca inaktive edilirse herhangi bir fenopik etki görülmeyebilir. Ancak X kromozom inaktivasyonunun random gerçekleştiği unutulmamalıdır. İkinci olarak, daha muhtemel bir hipotez Xq23-27 kritik bölgesindeki kırılma noktasının bir pozisyon etkisi göstermesidir. Eğer kırılma noktası overlerin normal gelişimini sağlayacak genler üzerinde etkili değilse her iki X kromozomunun normal işlevlerini yerine getirdikleri söylenebilir. Üçüncü olarak eğer bu pozisyon etkisi direk olarak overlerin gelişiminden sorumlu olan genleri etkilerse fenotipik etkiler görülebilir ⁷. Sonuç olarak, yapısal anormal X kromozomlu bir bireyde tamamen bozuk bir inaktivasyon genellikle normal bir fenotiple beraberlik gösterirken random X inaktivasyonunun gerçekleştiği durumlar anormal bir fenotiple beraberlik göstermektedir ⁴.

Olgunun fenotip-genotip korelasyonu açısından literature önemli katkılar sağlayacağı kanatindeyiz. Bu tip hastalarda sekonder seks karekterlerini geliştirmek, adet görmelerini sağlamak ve kemik yoğunluğunu korumak için estojen + progesteron preparatları siklik olarak kullanılmalıdır. Ayrıca potansiyel over kanseri açısından hastalar yakın takipte tutulmalı veya overler cerrahi olarak çıkartılmalıdır ¹⁶.

1) Ogata T, Matsuo N, Fukushima Y et al. FISH Analysis for apparently simple terminal deletions of the x chromosome: identification of hidden structural abnormalities. Am J Med Genet 2001; 311: 104-307.

2) Elsheıkh M, Dunger DB, Conway GS, Wass JAH. Turner’s syndrome in Adulthood Endocr Rev 2002; 23:120–140.

3) Kim SS, Jung SC, Kim HJ, Moon HR, Lee JS. Chromosome abnormalities in a referred population for suspected chromosomal aberrations: a report of 4117 cases. J Korean Med Sci 1999; 14: 373-6.

4) Brown LY, Alonso ML, Yu J, Warburton D, Brown S. Prenatal diagnosis of a familial Xq deletion in a female fetus: a case report. Prenat Diagn 2001; 21: 27-30.

5) Therman E, Susman B. The similarity of phenotypic effects caused by Xp and Xq deletions in the human female; a hypothesis. Hum Genet 1990; 85: 175–183.

6) Ogata T, Matsuo N. Turner syndrome and female sex chromosome aberrations: deduction of the principal factors involved in the development of clinical features. Hum Genet 1995; 95 : 607–629.

7) Skibsted L, Westh H, Niebuhr E. X long arm deletions. A review of non mosaic cases studied with banding techniques. Hum Genet 1984; 67: 1–5.

8) Trunca C, Therman E, Rosenwaks Z.The phenotypic effects of small, Xq deletions. Hum Genet 1984; 1: 87-89

9) Maraschio P, Tupler R, Barbierato L et al. An analysis of Xq deletions. Hum Genet 1996; 97 : 375–381.

10) Marozzi A, Manfredini E, Tibiletti GM et al. Molecular definition of Xq common-deleted region in patients affected by premature ovarian failure. Hum Genet 2000; 107: 304–311.

11) Mesa-Cornejo VM, Garcia-Cruz D, Monroy-Jaramillo N et al. Del Xq23 in a Mosaic Turner Female: Molecular and Cytogenetic Studies. Ann Genet 2001; 44:171–174.

12) Rosenberg T, Niebuhr E, Yang HM, Parving A, Schwartz M. Choroideremia, congenital deafness and mental retardation in a family with an X chromosomal deletion. Ophtalmic Pediatr Genet 1987; 8: 139-143.

13) Cremers FP, van de Pol TJ, Wiering B. Molecular analysis of male-viable deletions and duplications allows ordering of 52 DNA probes on proximal Xq. Am J Hum Genet 1988; 43: 452- 461.

14) Wolff DJ, Gustashaw KM, Zurcher V. Deletions in Xq26.3-q27.3 including FMR1 result in a severe phenotype in a male variable phenotypes in females depending upon the X inactivation pattern. Hum Genet 1997; 100: 256-261.

15) Gererkens C, Just W, Vogel W. Deletions of Xq and growth deficit: a review. Am J Med Genet 1994; 2: 105-13.

16) Schellhas HF. Malignant potential of the dysgenetic gonad. Part 1. Obstet Gynecol 1974; 2:289-309.