Gereç ve Yöntem: 01 Ocak 2000 ile 01 Şubat 2004 tarihleri arasında amitriptilin intoksikasyonu nedeni ile yatırılarak takip edilen hastaların dosyaları retrospektif olarak yaş, cinsiyet, semptomlar, klinik bulgular, yoğun bakım ihtiyacı, hastanede kalış süresi ve sonuçlar açısından değerlendirildi.

Bulgular: 778 zehirlenme olgusunun 61’i (%7,84) amitriptilinin tek başına ya da diğer ilaçlarında dahil olduğu çoklu ilaç zehirlenmeler oluşturmakta idi. Sadece amitriptilin ile zehirlenen 51 (%6,55) vakanın %56,8’i (n=29) erkek, %43,2’si (n=22) kızdı. Olguların yaşları 13 ay ila 15 yaş arasında idi. Zehirlenme nedenleri arasında % 76,4’ü (n=39) kaza sonucu, %15,3’ü (n=8) intihar amaçlı, %7,8’i (n=4) kötü kullanım vardı. En sık görülen başvuru semptomu sırası ile kusma %29,4 (n=15) ve bilinç değişikliği %23,5 (n=12) idi. Hastaların %27,4’ü (n=14) asemptomatikdi. Hastanede kalış süreleri 1 ila 20 gün (ortalama: 3,6 gün) arasında idi. Hastaların 3’ü takip sırasında kaybedildi, diğerleri şifa ile komplikasyon olmadan taburcu edildi.

Sonuç: Amitriptilin zehirlenmeleri sıklığı, çocukluk çağı zehirlenmeleri içinde giderek artmaktadır. Mortalite ve morbidite açısından önemli sonuçlar doğurabileceğinden dolayı koruyucu önlemlerin alınması önem kazanmaktadır. ©2007, Fırat Üniversitesi, Tıp Fakültesi

Sadece amitriptilin zehirlenmesi olan 51 vaka değerlendirildiğinde, vakaların %56,8’i (n=29) erkek, %43,2’si (n=22) kızdı. Olguların yaşları 13 ay ila 15 yaş arasında idi. Zehirlenme nedenleri arasında %76,4’ü (n=39) kaza sonucu, %15,3’ü (n=8) intihar amaçlı, %7,8’i (n=4) kötü kullanım vardı. İntihar vakalarının tamamının 9 yaş ve üzeri iken bu vakaların %62,5’i (n=5) kızdı. İlacın kötü kullanımı nedeni ile olan zehirlenme vakaları 15 yaşında olan 3 erkek ve 1 kızdan oluşuyordu. Olguların yaş grupları, cinsiyet ve zehirlenme nedenlerine göre dağılımı Tablo 1 ve 2’de görülmektedir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Olguların cinsiyetlere göre zehirlenme nedenleri

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Olguların yaş ve zehirlenme nedenlerine göre ayırımı

En sık görülen başvuru semptomu %29,4 (n=15) oranla kusma ile birlikte bilinç değişikliği %23,5 (n=12) idi. Hastaların %27,4’ü (n=14) asemptomatikdi. Başvuruda olmayıp gözlemde çıkan en sık semptom ise %11,7 (n=6) ile ajitasyon, %5,8 (n=3) ile taşikardi idi (Tablo 3). Hastanede kalış süreleri 1 ila 20 gün (ortalama 3,6 gün) arasında idi. Tüm hastalar servise yatırılarak izlenildi. Mekanik ventilatör ihtiyacı olan hasta olmadı. Hastaların 3’ü takip sırasında aritmi sonrasında kardiyak arrest gelişerek kaybedildi diğer hastalar şifa ile komplikasyon olmadan taburcu edildi.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 3: Başvuru ve izlemde çıkan semptomlar

Trisiklik antidepresanlardan olan amitriptilin, etkisini adrenerjik ve seratonerjik nöronlardan epinefrin ve seratoninin geri alımını membran pompa inhibisyonu ile engelleyerek göstermektedir. Taşikardi, hipotansiyon, dilate pupiller, ağız kuruluğu ve idrar retansiyonu da bu şekilde oluşmaktadır. Santral sinir sistemi üzerine etkileri sonucu halisünasyon, ajitasyon, konvülsiyon ve koma görülebilmektedir. Mortaliteyi en çok etkileyen kardiyak etkileri arasında taşikardi, elektrokardiyogramda QRS kompleksinde genişleme ve çeşitli aritmiler bulunmaktadır ^5,6.

Çalışmamızda taşikardi ve aritmisi olan vakaların hepsinde QRS kompleksinde genişleme mevcuttu. QRS kompleksini etkileyecek ilaç alımı ve elektrolit bozuklukları saptanmadı. Kaybedilen 3 hasta da aritmileri ardından kardiyak arrest olan vakalardı.

Çalışmamızda, acil servis başvurularında tüm hastalara mide lavajı yapılmış ve aktif kömür verildikten sonra serviste gözleme alınmıştır. Servise alınan vakalar semptomlara yönelik destekleyici tedaviler ile izlenilmiştir. Başvuru sırasında ve sonrasında gözlenen belirti ve bulgular tablo 3’de görülmektedir.

Gün geçtikçe başvuran zehirlenme vakalarının azalmasına rağmen amitriptilin zehirlenmeleri son yıllarda artış göstermiştir ^1-3. Çalışmamızda zehirlenme olgularının ailelerinin sosyoekonomik düzeylerinin %88,2’sinin (n=45) kötü olduğu, %86,2’sinin (n=44) annesinin ev hanımı olup çalışmadığı belirlenmiştir. Çalışmamızın yapıldığı tarihlerde 3 vaka (%5,8) amitriptilin zehirlenmesi sonrası yaşamını kaybetmiştir ve bu tarihler arasında ilaç zehirlenmeleri içinde başka ölümle sonuçlanan vaka olmamıştır. Çalışmamızda da görüldüğü üzere amitriptilin zehirlenmelerinin %76,4’ü kaza sonucu alınmış olup, bu zehirlenmeler en sık 2-5 yaş arasında görülmektedir. İntihar amaçlı alınan 8 vakanın 9 yaş üzerinde olduğu ve çoğunluğunun kız olduğu (%62,5) görüldü. Ülkemizde kaza ve intihar amacı ile kullanılan ilaçlar arasında amitriptilin türevlerinin sıkça görülmesi ise reçetesiz satılabilmesi ile birlikte ucuz ve etkili olması nedeni ile doktorlarca tavsiye edilmesine bağlanabilir.

Sonuç olarak, çalışmamızda elde ettiğimiz veriler daha önce Türkiye’de yapılan çalışmalar ile benzerlik göstermekle birlikte, amitriptilin zehirlenmelerinde belirgin bir artış olduğu, amitriptilin zehirlenmeleri sonrası yoğun bakım gerektirdiği ve mortalite ile sonuçlanabildiği görülmüştür ^1,2,4,7-9. İlacın hekimler tarafından doğru endikasyonlarda kullanımının gerektiği, ilaç kapaklarının muhakkak çocuk kilidi taşıması ve firmaların buna yönlendirilmesi gerektiği, evinde özellikle ufak çocuk bulunan ailelerin ilacı çocuğun ulaşamayacağı bir yerde muhafaza etmeleri gerekliliği konusundaki yazının ilaç kutu ambalajı üzerinde dikkat çekici bir şekilde yer alması gerekliliği, eczacıların bu ilaçları verirken konu hakkında uyarıda bulunmaları zorunluluğu getirilmesi sonucuna ulaşıldı.

1) Ağın H, Çalkavur Ş, Balım H, Çelik T, Bak M. Çocuklarda Trisiklik Antidepresan İntoksikasyonu, Çocuk Dergisi 2004; 4: 46-50.

2) Öner N, Vatansever Ü, Turan Okutan Ö, et al. Çocuklarda Sık Görülen Zehirlenmelerden Biri: Amitriptilin Zehirlenmesi, Türkiye Klinikleri J Pediatr 2004; 13: 123-128.

3) Yavuz S, Aydın S. Zehirlenme olgularının profili. Toksikoloji Dergisi 2003; 1: 47-52.

4) Kekeç Z, Yavuz Y, Kurtoğlu S, Sözüer M. A two year evaluation of pediatric poisoning cases presenting to our pediatric emergency department. Acil Tıp Dergisi 2002; 2: 33-35.

5) Interpretive toxicology: drug abuse and drug deaths. In: DiMaio VJ, DiMaio D, eds. Forensic Pathology. 2nd ed. Boca Raton, FL: CRC Press; 2001; 507-545.

6) Burks JS, Walker JE, Rumack BH, et al. Tricyclic antidepressant poisoning: reversal of coma, choreoathetosis, and myoclonus by physostigmine. JAMA 1974; 230: 1405-1407.

7) Andıran N, Sarıkayalar F. İhsan Doğramacı Çocuk Hastanesinde son 6 yılda izlenilen akut zehirlenmeler. Katkı Pediatri Dergisi 2001; 22: 396-408.

8) Eskişehir bölgesinde çocukluk çağı zehirlenmelerinin retrospektif değerlendirilmesi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2003; 46 64: 457-460.

9) Aydınoğlu H, Aygün D, Güngör S, Turgut M, Doğan Y. Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesinde izlenilen 176 çocuk zehirlenme olgusunun değerlendirilmesi. Türk Pediatri Arşivi 2000; 35: 245-248