Aromatik bitkilerden elde edilen esans yağlarının, koku yolları üzerinden organizmayı etkilemesi üzerine kurulan tedavi şekline aromaterapi denilmektedir. Esans yağlarının kullanımı, kozmetik sanayiinden, medikal uygulamalara kadar geniş bir alanı içermektedir. Aromatik esans yağlarının kullanımı (M.Ö) 5000’li yıllara kadar uzanmaktadır
1. ‘Aromaterapi’ terimi ise ilk defa Fransız biokimyacı Renee- Maurice Gattefosse tarafından 1937 yılında ortaya atılmıştır. Son zamanlarda, esans yağları üzerinde detaylı çalışmalar yapılmakta ve bu çalışmaların sayısı her geçen gün artmaktadır
2.
Esans yağları elde etmek için değişik metotlar kullanılmaktadır. Bu metotlardan en sık kullanılanı ilk olarak İbn-i Sina tarafından uygulanan buhar damıtma yöntemidir. Ayrıca soğuk pres, CO2 yüksek basınç ve eriyik öz çıkartma yöntemleri ile de esans yağları elde edilebilmektedir 2,3. Esans yağlarının buharlaşabilme özelliğinden dolayı, aromaterapi uygulamaları genellikle solunum yoluyla yapılmaktadır. Solunum yoluyla uygulamanın yanı sıra ağız yoluyla ve deri yolu ile de kullanılabilmektedir. Dışardan alınan esans yağlarının vücuttan atılımı solunum, ter ve idrar yoluyla olmaktadır 4.
Saf esans yağlarının canlı organizmalar üzerinde çeşitli etkileri bulunmaktadır. Emosyon ve duygu-durum kontrolu 5, anksiyolitik 6, antidepresan 7, uyarılmışlık 8, hafızanın arttırılması 9, demansiyel hastalıklarda kognitif bozukluğun düzeltilmesi 10 gibi birçok etkilere sahiptir. Bu etkiler, başlıca koku yolu olan tractus olfactorius üzerinden limbik sistem ve hipotalamusa kadar uzanan bağlantılar vasıtasıyla gerçekleşmektedir 4-6.
Ülkemizde bol miktarda bulunan gül (Rosa Damascena) Rosaceae (gülgiller) ailesinden güzel kokulu bir bitkidir. Gül esans yağı taze çiçeklerin distilasyonu ile elde edilmektedir. 3,5-4 tonluk taze gül çiçeğinden yaklaşık 1 litre gül yağı elde edilebilir. Doğal gül yağı içerisinde Sitranellol, Geraniol, Nerol, Öjenol, Metil öjenol ve Feniletilalkol isimli maddeler bulunmaktadır 11.
Gül esans yağı halk arasında güzel koku özelliğinden dolayı kullanıldığı gibi sakinleştirici etkisi ve cilt bakımı için de kullanılmaktadır 12,13. Eski tıp kitaplarında gül yağının kozmetik kullanımının yanı sıra karın ve göğüs ağrısının tedavisinde etkili olduğu, kalbi kuvvetlendirdiği, menstrüel kanamaları ve sindirim sistemi rahatsızlıklarını tedavi ettiği ifade edilmektedir 14. Son zamanlarda yapılan çalışmalarda da gül yağının antibakteriyel 12, anti-HIV 15, anksiyolitik 16,17, anti inflamatuvar, analjezik, hipnotik, anti-spazmodik ve antitussif etkileri 14 gösterilmiştir.
Ancak, yapmış olduğumuz literatür taramalarında, gül yağının hafıza ve öğrenme üzerine etkileri ile ilgili bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle, sıçanlar üzerinde gerçekleştirmiş olduğumuz bu çalışmada, solunum yolu ile uygulanan gül esans yağının öğrenme davranışları üzerindeki etkileri araştırılmıştır.
)
)
)
)
)