Ramus superficialis nervi radialis (RSNR), önkolun orta ve distal kısımlarında m. brachioradialis'in derininde ilerler. Yaklaşık 2/3'lük distal bölümde m. brachioradialis ve m. extensor carpi radialis longus'un tendonları arasından geçerek yüzeyelleşir. El bileğinin arka yüzüne ulaştığında, el sırtının 2/3 lateral kısmının derisine dağılan duyu dallarına ayrılır
2,3.
Üst ekstremite kas ve sinirlerine ait anormal yapı ve lokalizasyonlar intrauterin yaşamda ortaya çıkar. Kas taslakları embriyolojik gelişimin 7. haftasında mezenşim yoğunlaşması şeklinde ilk belirtisini gösterir. Ekstremite tomurcukları kasları oluşturmak üzere göç eden somitlerin dermomyotom hücrelerinden köken alır. Tomurcuklar oluşur oluşmaz uygun spinal sinirler mezenşim içine ventral ve dorsal dallar halinde penetre olmaya başlarlar. RSNR’yi veren n. radialis’te dorsal segmental dalların birleşiminden oluşmaktadır. Ayrıca her bir somitten gelişen kas taslakları karışık yer değişimine uğramaktadır5,6. Olgumuzda yer alan varyasyonun embriyolojik gelişim sürecinde meydana gelen bu değişim sırasında şekillendiğini düşünmekteyiz.
Önkolda RSNR’nin m. brachioradialis kasının iki tendonu arasından geçişi, 1932 yılında Wartenberg tarafından tarif edilmiştir. Nadir görülen bu varyasyon sinirde sıkışma, dolayısıyle de sinir nöropatisine yol açmaktadır. Sinirde inflamasyon (mononöritis) ile seyreden bu klinik tabloya “Wartenberg Sendromu” adı verilmektedir. Ön kolun fleksiyon ve pronasyon hareketleri sırasında belirgin hale gelen, el sırtı radial tarafda ve önkol distali radial tarafında ağrı, uyuşukluk ve duyu kaybı şeklinde semptomlara neden olmaktadır4,7,8. Olgumuzda da, RSNR’nin radius alt ucu lateral kenarından dönmeden önce m. brachioradialis’in tendonunun iki parçası arasından geçişi Wartenberg sendromuna uymakta olup, hastalığa ait klinik tablonun ölüm öncesinde yaşanmış olabileceğini akla getirmektedir. Birçok etiyolojik faktör RSNR’nin sıkışmasında rol oynar. Bunlar arasında travma, diabetes mellitus, tekrarlayan tarzda şiddetli soğuğa maruz kalma, elin aşırı egzersizi, geçirilmiş operasyonlar (Colles kırığı), de Quervain hastalığı, lipom, fasiyal bantların yıpranması ve aşınması sayılabilir8,9. Ayrıca olgumuzda olduğu gibi, m. brachioradialis’in tendonlarının sinire olan basısı ve özellikle m. brachioradialis ve m. ekstensor carpi radialis longus’un tendonlarındaki anatomik varyasyonlar RSNR’ye bası yapabilmektedir9.
Turkof ve arkadaşları10, Wartenberg sendromunun görülme sıklığı ile ilgili yaptıkları retrospektif bir çalışmada, diseksiyon yapılan 75 kadavranın sadece dört tanesinde (% 3.3) ön kolda RSNR nöropatisi belirlemişlerdir. Diğer bir çalışmada, diseksiyon yapılan 75 kadavra üst ekstremitesinin 9’unda m. brachioradialis’in ikiye ayrılmış tendonu tespit edilirken, 5’inde bu tendonların arasından RSNR’nin geçtiği rapor edilmiştir11. Tryfonidis ve arkadaşları12 ise, yapmış oldukları çalışmada 20 kadavra üst ekstremitesini incelemişler ve dört tanesinde RSNR’nin m. brachioradialis’in tendonunu delerek dorsale geçiş yaptığını gözlemlemişlerdir. Tzeng ve arkadaşları8, radius’un proksimal kısmından gelişen periosteal lipomun ramus superficialis nervi radialis’te bası yaparak Wartenberg sendromuna yol açtığını tespit etmişlerdir. Yine Zoch ve Rathmund13, iki yıllık süre zarfında kliniklerine sinir şıkışması şikayeti ile başvuran hastalardan 9’u kadın, 1’i erkek toplam 10 kişide Wartenberg sendromuna rastladıklarını rapor etmişlerdir.
RSNR’nin m. brachioradis’in ayrılmış olan iki tendonu arasından geçişi sırasında sıkışmasının sinirde inflamasyona yol açabileceğini düşünmekteyiz. Önkol anatomisinin iyi bilinmesi ve burada yer alan kas ve sinirlere ait varyasyonların göz önünde bulundurulması, hastalıkların tanınması ve ayırt edilmesinde kolaylık sağlayacaktır. Ayrıca uygulanacak cerrahi müdahalelerin başarılı olması ve komplikasyonların en aza indirilmesi açısından da büyük önem taşımaktadır.