[ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]
Fırat Tıp Dergisi
2024, Cilt 29, Sayı 2, Sayfa(lar) 074-079
[ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
COVID-19 Pandemi Döneminde Ebeveynlerde Aşı Karşıtlığının Değerlendirilmesi
Mustafa ÇAKIR1, Recep ÇEPNİ2, Hatice İKİIŞIK1, Işıl MARAL1
1İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye
2İstanbul Çatalca Atatürk Anadolu Lisesi, İstanbul, Türkiye
Anahtar Kelimeler: Aşılar, Ebeveynler, COVID-19, Vaccines, Parents, COVID-19
Özet
Amaç: COVID-19 hastalığının tam bir tedavisinin olmaması korunma önlemlerini önemli hale getirmiştir. Bunların başında ise aşılama gelmektedir. Bu çalışmada COVID-19 pandemi döneminde ebeveynlerde aşı karşıtlığının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Araştırma tanımlayıcı tipte bir çalışmadır. Araştırma Mart 2021 tarihinde İstanbul İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı bir ilko-kul, bir ortaokul ve bir lisede okuyan öğrencilerin ebeveynlerinde yürütülmüştür. Analizde istatistiksel anlamlılık düzeyi p< 0.05 alınmıştır.

Bulgular: Araştırma kapsamında 249 ebeveyne ulaşılmıştır. Araştırmaya katılan ebeveynlerin %37.3’ünün (n= 93) 36-40 yaş grubunda olup yaşları ortalaması 39.6±6.0 dır. Araştırmada ebeveynlerin %1.2’sinin çocuklarına aşıları düzenli yaptırmadığı ve %33.7’sinin çocuğuna COVID-19 aşısını yaptırmayı düşünmediği saptanmıştır. “Salgın hastalıklara karşı en güçlü önlem aşıdır” önermesine katılımcıların %52.2’sinin katılıyorum/kesinlikle katılıyorum yanıtını verdiği saptanmıştır. “Aşıların yan etkileri beni endişelendiriyor” önermesine katılımcıların %43’ünün katılıyorum/kesinlikle katılıyorum yanıtını verdiği tespit edilmişti.

Sonuç: Araştırma yapıldığı dönemde COVID 19 aşılaması ülkemizde en önemli gündemlerden biriydi ve çalışma grubunun aşılaması henüz başlamamıştı. Araştırmada ebeveynlerin önemli kısmının aşıların yan etkilerinden endişelendiği saptanmıştır. Ebeveynlerin aşılar ve Sağlık Bakanlığının bu konudaki uygulamaları konusunda bilgilendirilmesi ve endişeli olma ve aşı yaptırmama sıklığının azaltılması önerilmektedir.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • Giriş
    Aşılama, halk sağlığının en büyük başarılarından birisidir. Aşılama programları, birçok bulaşıcı hastalığın mortalite ve morbiditesinde önemli düşüşler sağlamıştır1. Aşı ile önlenebilir hastalıkların (AÖH) insidans ve prevalansını azaltabilmek için aşılama programlarına yüksek düzeyde katılım sağlanmalıdır. Bu durum aşılı bireylerin korunmasına ek olarak AÖH’ın toplumda bulaş hızını yavaşlatarak toplum için dolaylı koruma sağlar ve toplumda duyarlı nüfusun enfeksiyon riskini düşürür2. Bununla birlikte, insanların çoğu önerilen aşıları yaptırırken, aşıları reddeden veya erteleyen bireyler nedeniyle aşılama programlarının başarısı zorlanmaktadır3. Aşı tereddütü, aşılama hizmetlerine sahip olunmasına rağmen aşılamanın kabul veya reddinde gecikme olması olarak tanımlanmaktadır. Zamana, yere ve aşının tipine göre değişiklik gösteren ve hızlı gelişen küresel bir sorundur. Aşı tereddütü, medya, tarihsel etkiler, din, kültür, toplumsal cinsiyet, sosyoekonomik faktörler, politika, coğrafi engeller gibi çok çeşitli bireysel, grup ve aşıya özgü faktörlerden etkilenir4. Ebeveynlerin aşı ile ilgili tereddütleri, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde giderek artan oranlarda bir sorunu göstermektedir3. Aşı tereddütü, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 2019 yılında küresel sağlığa yönelik en büyük 10 tehditten biri olarak belirtilmiştir5. Çalışmamızda COVID-19 pandemi döneminde ebeveynlerde aşı karşıtlığının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • Materyal ve Metot
    Araştırma tanımlayıcı tipte bir çalışmadır. Araştırma İstanbul İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı bir ilkokul (n= 1170), bir ortaokul (n= 800) ve bir lisede (n= 940) okuyan öğrencilerin ebeveynlerinde yürütülmüştür. Çalışmada tüm ebeveynlere anket formu iletilmiş ve araştırmayı kabul edenler anket formunu doldurmuştur. Araştırma Mart 2021 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında 249 kişiye ulaşılmıştır. Araştırmanın etik kurul onayı İstanbul Medeniyet Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan 2021/0169 karar no ile alınmıştır.

    Araştırmada anket formu kullanılmıştır. Anketin ilk 8 sorusu sosyo-demografik özellikler, sonraki 7 soru covid 19 ile ilgi sorular ve 21 sorudan oluşan aşı karşıtlığı ölçeğinden (6) oluşmaktadır. Aşı karşıtlığı ölçeği Kilincarslan ve ark. (6) tarafından geliştirilmiş ve geçerlilik ve güvenilirlik çalışması yapılmıştır. 4 faktörde (aşı yararı ve koruyucu değeri, aşı karşıtlığı, aşı olmamak için çözümler, aşı tereddüdünün meşrulaştırılması) 21 maddeden oluşan ölçeğin kesme değeri yoktur ve puan arttıkça aşı karşıtlığı/tereddüdü artmaktadır. Anket formu İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü ve çalışma kapsamındaki okullar üzerinden ebeveynlere ulaştırılmıştır. Araştırmaya katılmayı kabul edenler ve anket formunu dolduranlar değerlendirmeye alınmıştır.

    İstatistiksel Analiz
    Araştırma verisi SPSS 22.0 ile değerlendirilmiştir. Tanımlayıcı istatistikler, ortalama ± standart sapma, frekans dağılımı ve yüzde olarak sunulmuştur. İstatistiksel yöntem olarak aşı ölçeği puanı normal dağılmadığından dolayı iki bağımsız grup karşılaştırılmasında Mann Whitney U testi, ikiden fazla bağımsız grup karşılaştırılmasında Kruskal Wallis testi kullanılmıştır. Analizde istatistiksel anlamlılık düzeyi p< 0.05 alınmıştır.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • Bulgular
    Araştırma kapsamında 249 ebeveyne ulaşılmıştır. Araş-tırmaya katılan ebeveynlerin %37.3’ünün (n= 93) 36-40 yaş grubunda olup yaşları ortalaması 39.6±6.0 dır. Katılımcıların %87.6’sı (n= 218) kadın; %32.5’i (n= 81) lise mezunu; %52.6’sı (n= 131) ev hanımı; %16.1’inin (n= 40) kronik hastalığı olduğu ve %35.3’ünün (n= 88) halen sigara içtiği saptanmıştır (Tablo 1).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 1: Ebeveynlerin sosyo-demografik özelliklerinin dağılımı.

    Araştırmada ebeveynlerin %1.2’sinin (n= 3) çocukları-na aşıları düzenli yaptırmadığı; %26.1’i (n= 65) COVID-19 aşısını olmayı düşünmediği; %33.7’si ço-cuğuna COVID-19 aşısını yaptırmayı düşünmediği ve aşı karşıtlığı ölçeği puan ortalamasının 48.2±13.9 oldu-ğu tespit edilmiştir (Tablo 2).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 2: Ebeveynlerin aşı olma ve COVID-19 ile ilgili durumlarının dağılımı.

    “Herkes aşılanırsa hastalıklar azalır” önermesine katı-lımcıların %52.3’ünün (n= 130), “Aşı sağlığı korumak için etkili bir yöntemdir” önermesine katılımcıların %55.4’ünün (n= 138), “Salgın hastalıklara karşı en güçlü önlem aşıdır” önermesine katılımcıların %52.2’sinin (n= 130) katılıyorum/kesinlikle katılıyo-rum yanıtını verdiği saptanmıştır (Tablo 3).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 3: Ebeveynlerin aşı yararı ile ilgili sorulara verdikleri yanıtların dağılımı.

    “Aşıların yan etkileri beni endişelendiriyor” önermesine katılımcıların %43’ünün (n= 107), “Aşı birçok has-talığa neden olabilir” önermesine katılımcıların %20’sinin (n= 50), “Aşı zorunlu değil isteğe bağlı olmalıdır” önermesine katılımcıların %28.5’inin (n= 71) katılıyorum/kesinlikle katılıyorum yanıtını verdiği saptanmıştır (Tablo 4).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 4: Ebeveynlerin aşı karşıtlığı ölçeğindeki diğer sorulara verdikleri yanıtların dağılımı.

    Araştırmaya katılan ebeveynlerden COVID-19 aşısı olmayı düşünenlerin aşı ölçeği puan ortalaması 43.9±11.2 (Min:21; Maks:87), COVID-19 aşısı olmayı düşünmeyenlerin ise 60.4±13.9 (Min:32; Maks:92) dur. COVID-19 aşısı olmayı düşünmeyenlerin aşı ölçeği puanları daha yüksek saptanmıştır (p˂ 0.001). Çocuğuna COVID-19 aşısı yaptırmayı düşünenlerin aşı ölçeği puan ortalaması 43.6±10.6 (Min:21; Maks:87), çocuğuna COVID-19 aşısı yaptırmayı düşünmeyenlerin ise 57.3±15.2 (Min:24; Maks:92) dir. Çocuğuna COVID-19 aşısı yaptırmayı düşünmeyenlerin aşı ölçeği puanları daha yüksek saptanmıştır (p˂ 0.001). Araştırmada ebeveynlerin yaş, cinsiyet, eğitim durumu, kronik hastalık durumu, COVID-19 hastalığı tanısı konulma durumu, COVID-19 nedeniyle bir yakının hastaneye yatırılma durumu ve COVID-19 nedeniyle bir yakını kaybetme durumuna göre aşı ölçeği puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmamıştır (sırasıy-la p= 0.159, p= 0.199, p= 0.179, p= 0.870, p= 0.086, p= 0.342, p= 0.082) (Tablo 5).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 5: Ebeveynlerin bazı özelliklerine göre aşı ölçeği puanlarının dağılımı.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • Tartışma
    Çalışmada ebeveynlerin %1.2’si çocuklarına aşılarını düzenli yaptırmadığını ifade etmiştir. Üzüm ve ark.7 tarafından İzmir’de Eğitim ve Araştırma hastanesi çocuk sağlığı ve hastalıkları polikliniğine başvuran ebeveynlerde yapılan çalışmada ebeveynlerin %1.4’ünün hastalık dışı nedenlerle aşıları düzenli yaptırmadığı saptanmıştır. Türkay ve ark.8 tarafından Antalya’da yapılan çalışmada katılımcıların %6.2’si kendisini aşı karşıtı olarak tanımladığı belirlenmiştir. Yüksel ve Uzun9 tarafından Ankara’da ebeveynlerde yapılan çalışmada %0.8’i aşının gereksiz olduğunu düşündüğü saptanmıştır. Roberts ve ark.10 tarafından ergen ebeveynlerinde yapılan çalışmada %5.3’ü hastalık veya alerji dışı nedenlerle aşı yaptırmadığı belirlenmiştir. Bertoncello ve ark.11 tarafından İtalya’da yapılan araştırmada katılımcıların %3.6’sı aşı karşıtı olarak saptanmıştır. Wagner ve ark. 12 tarafından yapılan çalışmada %11,5'i hastalık veya alerji dışındaki nedenlerle aşı yaptırmadığı belirlenmiştir. Darmawan ve Kristina13 tarafından Endonezya’da ebeveynlerde yapılan çalışmada ebeveynlerin %9.8’inin çocuklarına aşı yaptırmama kararı aldığı saptanmıştır. Yufika ve ark.14 tarafından Endonez-ya’da yapılan çalışmada %18.3’ü hastalık veya alerji dışındaki nedenlerle çocuğunuza aşı yaptırmamaya hiç karar verdiniz mi? sorusuna evet yanıtını vermiştir. Du ve ark.15 tarafından Çin’de yapılan çalışmada %3’ü aşıyı reddettiği saptanmıştır. Çalışmamızda çocuklarına aşı yaptırmama oranı diğer çalışmalardan düşük olmak-la birlikte ülkemizde ve farklı ülkelerde önemli oranlarda aşı yaptırmama durumu olduğu görülmektedir. Araştırmaya katılan ebeveynlerin %43’ü “Aşıların yan etkileri beni endişelendiriyor” önermesine katılıyorum/kesinlikle katılıyorum yanıtını vermiştir. Üzüm ve ark.7 tarafından yapılan çalışmada ebeveynlerin %53’ünün aşıların yan etkisi olduğunu düşündüğü saptanmıştır. Hasar ve ark.16 tarafından Adana’da çocukluk çağı aşıları için aşı reddinde bulunan ailelerde yaptıkları çalışmada aşı reddinde bulunma sebeplerine %96’sı aşıların güvenli olduğunu düşünmeme/yan etkileri hakkında endişeleri olma olduğu tespit edilmiş-tir. Roberts ve ark.10 tarafından ergen ebeveynlerinde yapılan çalışmada “gençlere yönelik aşılardan birinin güvenli olmayabileceğinden endişe duyuyor musunuz?” sorusuna %42’si endişeleniyorum yanıtını vermiştir. Kalok ve ark.17 tarafından Malezya'daki kentsel hamile anneler arasında yapılan çalışmada %52’si aşıların yan etkilerinden endişeli olduğu belirlenmiştir. Çalışmalarda aşıların yan etkisi konusunun yüksek sıklıkla ebeveynleri endişelendirdiği görülmektedir.

    Araştırmada katılımcıların %26’sı COVID-19 aşısı olmayı düşünmediğini belirtmiştir. Yıldız ve ark.18 tarafından çocuğuna aşı yaptırmayı reddeden ailelerde yapılan çalışmada %64’ü COVID-19 aşısı olsa kendi-sine yaptırmayacağını belirttiği saptanmıştır. Yiğit ve ark.19 tarafından yapılan çalışmada %37’si ulusal, %66’sı uluslararası COVID-19 aşısını kendisine yaptırmayacağını belirtmiştir. Aşı reddi öyküsü olan katılımcıların %62’si ulusal, %80’i uluslararası COVID-19 aşısını kendisine yaptırmayacağı saptanmıştır. Murphy ve ark.20 tarafından İrlanda ve Birleşik Krallık'ta yapılan çalışmada İrlanda’lı katılımcıların %26’sı COVID-19 aşısına tereddütlü, %9’u ise dirençli; İngiltere katılımcılarının ise %25’i COVID-19 aşısına tereddütlü ve %6’sı dirençli olarak saptanmıştır. Edwards ve ark.21 tarafından yapılan çalışmada %29'u düşük düzeyde tereddüt, %7'si yüksek düzeyde tereddüt ve %6'sı dirençli olarak saptanmıştır. Detoc ve ark.22 tarafından Fransa’da yapılan çalışmada COVID-19 a karşı aşı olsaydı olur muydunuz sorusuna %3.9 kesinlikle hayır, %6.4’ü muhtemelen hayır yanıtını verdiği saptanmıştır. Çalışmalarda farklı oranlarda olmakla birlikte COVID-19 aşısı olmayı düşünmeme sıklığının fazla olduğu belirlenmiştir.

    Araştırmaya katılanların %33.7’si çocuğuna COVID-19 aşısı yaptırmayı düşünmediğini belirtmiştir. Yiğit ve ark.19 tarafından yapılan çalışmada %43’ü ulusal, %71’i uluslararası COVID-19 aşısını çocuğuna yaptırmayacağını belirtmiştir. Aşı reddi öyküsü olan katılımcıların %70’i ulusal, %86’sı uluslararası COVID-19 aşısını çocuğuna yaptırmayacağı saptanmıştır. Çalışmalar çocuklara COVID-19 aşısını yaptırmama oranının daha yüksek olduğunu göstermektedir.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • Sonuç
    Çalışmamızda ebeveynlerin %1.2’sinin çocuklarına aşıları düzenli yaptırmadığı ve üçte birinin çocuklarına COVID-19 aşısını yaptırmayı düşünmediği saptanmıştır. Araştırmada katılımcıların %43’ünün aşıların yan etkilerinden endişelendiği belirlenmiştir. Ebeveynlerin %28’i aşının zorunlu değil isteğe bağlı olması gerektiğini düşündüğü tespit edilmiştir. Çalışmamızda ebeveynlerin çocuklarını aşılatmama oranının düşük olduğu görülmesine rağmen aşılar konusunda önemli oranlarda endişelerinin olduğu görülmektedir. Hem kendilerine hem de çocuklarına COVID-19 aşısını yaptırmayı düşünme oranları ise oldukça düşüktür. Ebeveynlerin aşılar ve Sağlık Bakanlığının bu konudaki uygulamaları konusunda bilgilendirilmesi ve endişeli olma ve aşı yaptırmama sıklığının azaltılması önerilmektedir.
  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • Kaynaklar

    1) Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Ten great public health achievements-United States, 1900-1999. MMWR. Morbidity and mortality weekly report 1999; 48: 241-3.

    2) Fine P, Eame, K, Heymann DL. “Herd immu-nity”: a rough guide. Clin Infect Dis 2011; 52: 911-6.

    3) Larson HJ, Jarrett C, Eckersberger E, Smith DM, Paterson P. Understanding vaccine hesitancy aro-und vaccines and vaccination from a global pers-pective: a systematic review of published literatu-re, 2007-2012. Vaccine 2014; 32: 2150-9.

    4) MacDonald NE, SAGE Working Group on Vacci-ne Hesitancy. Vaccine hesitancy: Definition, scope and determinants. Vaccine 2015; 33: 4161-4.

    5) World Health Organization (WHO). Ten Threats to Global Health in 2019. Available online: https://www.who.int/news-room/spotlight/ten-threats-to-global-health-in-2019. (Accessed date: 25 August 2021).

    6) Kilincarslan MG, Sarıgul B, Toraman C, Şahin EM. Development of Valid and Reliable Scale of Vaccine Hesitancy in Turkish Language. Konuralp Med J 2020; 12: 420-9.

    7) Üzüm Ö, Eliaçık K, Örsdemir HH, Öncel EK. Ebeveynlerin aşı yaklaşımlarını etkileyen faktör-ler: Bir eğitim araştırma hastanesine ilişkin değer-lendirme. J Pediatr Inf 2019; 13: 144-9.

    8) Türkay M, Ay EG, Aktekin MR. Antalya İlinde Seçilmiş Bir Grupta Aşı Karşıtı Olma Durumu. Akd Med J 2017; 2: 107-12.

    9) Yüksel F, Uzun AK. Ebeveynlerin Çocukluk Çağı Aşıları Hakkındaki Bilgi, Davranış ve Tutumları. Turkish J Pediatr Dis 2021; 15: 35-42.

    10) Roberts JR, Thompson D, Rogacki B et al. Vacci-ne hesitancy among parents of adolescents and its association with vaccine uptake. Vaccine 2015; 33: 1748-55.

    11) Bertoncello C, Ferro A, Fonzo M et al. Socioeco-nomic determinants in vaccine hesitancy and vac-cine refusal in Italy. Vaccines 2020; 8: 276.

    12) Wagner AL, Huang Z, Ren J et al. Vaccine hesi-tancy and concerns about vaccine safety and effec-tiveness in Shanghai, China. American J Preven Med 2021; 60: 77-86.

    13) Darmawan KH, Kristina SA. Vaccine hesitancy among parents in Yogyakarta Province, Indonesia: A cross sectional study. Res J Pharm Technol 2020; 13: 2393-8.

    14) Yufika A, Wagner AL, Nawawi Y et al. Parents’ hesitancy towards vaccination in Indonesia: A cross-sectional study in Indonesia. Vaccine 2020; 38: 2592-9.

    15) Du F, Chantler T, Francis MR et al. The determi-nants of vaccine hesitancy in China: A cross-sectional study following the Changchun Changsheng vaccine incident. Vaccine 2020; 38: 7464-71.

    16) Hasar M, Özer ZY, Bozdemir N. Aşı reddi neden-leri ve aşılar hakkındaki görüşler. Cukurova Med J 2021; 46: 166-76.

    17) Kalok A, Loh SYE, Chew KT et al. Vaccine hesi-tancy towards childhood immunisation amongst urban pregnant mothers in Malaysia. Vaccine 2020; 38: 2183-9.

    18) Yıldız Y, Telatar TG, Baykal M, Yurtsever BAY, Yıldız İE. COVID-19 Pandemisi Döneminde Aşı Reddinin değerlendirilmesi. DÜ Sağlık Bil Enst Derg 2021; 11: 200-5.

    19) Yigit M, Ozkaya-Parlakay A, Senel E. Evaluation of COVID-19 vaccine refusal in parents. Pediat Infec Dis J 2021; 40: 134-6.

    20) Murphy J, Vallières F, Bentall RP et al. Psycholo-gical characteristics associated with COVID-19 vaccine hesitancy and resistance in Ireland and the United Kingdom. Nature Commun 2021; 12: 1-15.

    21) Edwards B, Biddle N, Gray M, Sollis K. COVID-19 vaccine hesitancy and resistance: Correlates in a nationally representative longitudinal survey of the Australian population. PloS One 2021; 16: e0248892.

    22) Detoc M, Bruel S, Frappe P, Tardy B, Botelho-Nevers E, Gagneux-Brunon A. Intention to parti-cipate in a COVID-19 vaccine clinical trial and to get vaccinated against COVID-19 in France during the pandemic. Vaccine 2020; 38: 7002-6.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • [ Başa Dön ] [ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
    [ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]