Gereç ve Yöntem: Ocak 2020-Aralık 2020 tarihleri arasında Çocuk Acil polikliniğine febril konvülziyon nedeniyle başvuran çocuklarla febril status kabul edilerek Çocuk Yoğun Bakım servisine yatış yapılan çocukların epidemiyolojik verileri, elektrolit ve magnezyum düzeyleri hastane kayıtlarından elde edilmiştir. Altta yatan nörolojik hastalığı ve epilepsi tanısı olan hastalar değerlendirmeye alınmamıştır.

Bulgular: Yetmiş üç basit febril konvülziyon ve 42 febril status olmak üzere toplamda 115 hastanın dosyaları geriye dönük olarak incelenmiştir. Febril konvülziyon ve febril status epileptikus geçiren hastaların ortalama yaşları 2.54±1.73 yaş olarak bulunmuştur. Her iki hasta grubunun serum elektrolit düzeyleri arasında anlamlı fark bulunamamıştır. Febril status epileptikus grubunda serum magnezyum düzeyleri düşük olmasına rağmen bu düşüklük istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (p =0.054).

Sonuç: Basit febril konvülziyon ve febril status epileptikus nedeniyle başvuran hastaların serum elektrolit düzeyleri arasında anlamlı fark bulunamamıştır. Serum sodyum ve magnezyum düzeyleri febril status epileptikus grubunda daha düşük iken aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunamamıştır. Febril konvülziyon ve febril status epileptikus hastalarında magnezyum düzeylerini daha net değerlendirmek için daha çok hasta ile yapılacak ileriye dönük geniş kapsamlı çalışmalara gereksinim vardır.

Basit febril konvülziyon mortalite artışına neden olmazken komplike febril konvülziyon ve febril status eşlik eden patolojiye bağlı olarak mortalite riskinde 2 kata kadar artışa neden olmaktadır¹.

Febril konvülziyonun etyopatogenezi net bilinmemekle birlikte yaş, ailesel faktörler, ateşin seviyesi, sitokinler, eser elementler, enfeksiyonlar ve santral sinir sisteminin gelişiminde gecikme gibi durumlar suçlanmaktadır⁴.

Magnezyum, Na/K ATPaz sisteminde görev yaptığından hücre zarları boyunca elektriksel potansiyelin oluşturulmasında önemli rol oynar. Aynı zamanda hücre zarı stabilitesinde ve sinir iletiminde rolü olan enzimler için gereklidir ve hipomagnezemi sinir ve kas uyarılabilirliğinde artışa yol açar⁵. Kalsiyumun sinaptik ileti üzerindeki uyarıcı etkilerini inhibe ederek N-metil-D-aspartat (NMDA) reseptör kanalında voltaja bağlı blokaj da uygulamaktadır. Hipomagnezemi durumunda ise bu blokaj kalkacağından epileptiform aktivitenin artmasına neden olabilir<6>,⁷. Yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçlar magnezyum eksikliğinin febril konvülziyonların etyolojisinde de rolü olabileceğini düşündürmektedir^8,9,10.

Çalışmamızda magnezyum eksikliğinin nöbet aktivitesi ile ilişkisinden yola çıkarak basit febril konvülziyon ve febril status nedeniyle başvuran hastalarda serum magnezyum düzeylerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Febril konvülziyon gelişiminde etkin olduğu gösterilen hipomagnezeminin nöbetlerin uzamasındaki rolünü belirlemek hedeflenmiştir.

Hastanemiz acil servisinde 15 dakikadan kısa süren, 24 saat içinde tekrarlamayan ve jeneralize olan nöbetler basit febril konvülziyon kabul edilirken, 5 dakikadan uzun süren sürekli nöbetler ve acil servise başvuru sırasında nöbet aktivitesi devam eden hastalar febril status epileptikus tanısı alarak müdahale edilmektedir. Çalışmaya dahil edilen hastalar acil servis tanılarına göre kategorize edildi.

İlk başvuru sırasında magnezyum düzeyi çalışılmayan, dosya bilgileri eksik olan, altta yatan nörolojik hastalığı olan ve daha önceden epilepsi tanılı hastalar çalışmaya dahil edilmedi.

Basit febril konvülziyon ve febril status hasta grubunun epidemiyolojik özellikleri ve laboratuvar bulguları tıbbi kayıtlarından elde edildi.

Hastaların başvuru yaşı, cinsiyeti, ailede febril konvülziyon ve/veya epilepsi öyküsü, hastanın daha önceden basit febril konvülziyon öyküsü hasta dosyalarından kaydedildi.

Aynı zamanda her iki hasta grubunun sodyum, potasyum, kalsiyum, varsa iyonize kalsiyum, fosfor ve magnezyum düzeyleri de hazırlanan forma kaydedildi. Çalışma için girişimsel olmayan lokal etik kuruldan onay alındı (Etik kurul tarihi: 10.12.2020, karar no:239).

İstatistiksel Analiz
Çalışmadan elde edilen verilerin istatistiksel analizi Statistical Package for the Social Sciences version 22 (SPSS Inc., Chicago, IL, USA) programı kullanılarak yapılmıştır. Laboratuvar ve demografik verilerin normal dağılıma uyup uymadığını kontrol etmek için Kolmogorov-Smirnov testi kullanılmıştır. Her iki grubun verileri için tanımlayıcı istatistik analizler, frekans, yüzde ve ortalama±standart sapma olarak gösterilmiştir. Niceliksel verilerin normal dağılım gösteren iki grup karşılaştırmalarında bağımsız örneklem t test, normal dağılım göstermeyen karşılaştırmalarda Mann-Whitney U testi kullanılmıştır. Tüm testlerde istatistiksel anlamlılık düzeyi p <0.05 olarak alınmıştır.

On iki hasta nörolojik bozukluk olması, 10 hasta dosya bilgilerinin eksik olması ve 5 hasta da serum magnezyum düzeyi çalışılmamış olması nedeniyle çalışmadan çıkarıldı.

Çalışmaya dahil edilen hastaların 50 (%43,5)’si kız 65 (%56,5)’i erkek idi, ortalama yaşları ise 2.55±1.78 yaş olarak bulundu.

Hastalar nöbet tiplerine göre sınıflandırıldığında 73 (% 63,5) hastanın basit febril konvülziyon, 42 (%36,5) hastanın ise febril status epileptikus nedeniyle takip ve tedavisinin yapıldığı tespit edildi. Basit febril konvülziyon grubundaki hastaların yaş ortalaması 2.44±1.68 yaş, febril status grubundaki hastaların yaş ortalaması da 2.72±1.83 yaş olarak hesaplandı (p =0.353). Gruplar cinsiyetlerine göre değerlendirildiğinde ise basit febril konvülziyon grubu 40 erkek (%54,8), 33 kız (%45,2), febril status epileptikus grubu ise 25 erkek (%59,5), 17 kız (%40,5) hasta idi ve her iki grupta cinsiyetler arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı değildi (p >0,05). Hastalara ait demografik özellikler tablo 1’de gösterilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Hastaların demografik verilerinin değerlendirilmesi.

Basit febril konvülziyon ve febril status hastaları tam kan sayımı parametrelerinden beyaz küre sayısı, trombosit sayısı ve hemoglobin değerleri açısından karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunamadı.

Her iki grup serum elektrolit düzeyleri açısından karşılaştırıldığında status epileptikus grubunda serum sodyum ve magnezyum ortanca değerleri basit febril konvülziyon grubuna göre düşük saptandı, ancak aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunamadı. Hasta gruplarının elektrolit değerlerinin karşılaştırması tablo 2’de görüldüğü gibidir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Basit Febril konvülziyon ve Febril Status epileptikus grubundaki hastaların serum elektrolit düzeylerinin karşılaştırılması.

Febril konvülziyon geçiren çocuklarda yapılan çalışmalarda erkek-kız oranı 1,5/1; 2,8/1 olarak bildirilmiştir^5,11. Hastalarımızın da erkek-kız oranı1,29/1 olarak bulunmuştur.

Febril konvülziyonlar genellikle 13-24 ay arasında görülmekle birlikte 18. ayda pik yaptığı bilinmektedir¹². Hem febril konvülziyon hem de febril status nedeniyle başvuran hastalarımızın ortalama yaşı literatürle uyumlu olarak 2.55±1.78 yaş olarak bulunmuştur.

Magnezyumun NMDA reseptörleri üzerinden uyarıcı Ca akışını azaltarak nöbet aktivitesini düzenlediği düşünülmektedir¹³. Hipomagnezeminin en önemli klinik özellikleri nöromüsküler irritabilite, santral sinir sistemi hipereksitabilitesi ve kardiyak aritmilerdir. Nöbetler genellikle Mg düzeyi 1 meq/L’nin altında olduğunda görülmektedir¹⁴. Bu bilgiler ışığında yapılan çalışmamızda; febril status grubunda ortalama magnezyum düzeyi basit febril konvülziyon grubuna göre düşük saptanmasına rağmen aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Febril konvülziyon geçiren çocukların serum ve BOS Mg düzeyinin sağlıklı kontrollerle karşılaştırıldığı bir çalışmada serum Mg düzeyinde anlamlı farklılık bulunamamıştır¹⁵. Acil servise febril konvülziyon ile başvuran hastaların serum Mg seviyelerinin değerlendirildiği başka bir çalışmada ise çocukların %3’ünde hipomagnezemi saptanmıştır¹⁶. Febril konvülziyonlu çocuklarda iyonize magnezyum seviyesinin yalnız ateşle başvuran benzer yaş grubundaki çocuklarla karşılaştırıldığı bir çalışmada ise febril konvülziyon grubunda iyonize magnezyum düzeyi anlamlı düşük bulunmuştur⁹. Yine febril konvülziyon geçiren çocuklarla yalnızca ateş nedeniyle başvuran benzer yaş grubundaki çocukların serum magnezyum düzeylerinin karşılaştırıldığı başka bir çalışmada iki grup arasında anlamlı fark bulunamamıştır⁵. Febril nöbetle başvuran çocuklarla aynı yaş grubunda yalnızca ateşle başvuran çocukların serum çinko ve magnezyum düzeylerinin karşılaştırıldığı bir diğer çalışmada ise febril konvülziyon grubunda hem serum çinko hem de magnezyum düzeyleri anlamlı düşük bulunmuştur¹¹.

Febril konvülziyon sırasında hiponatreminin sık görüldüğünü bildiren yayınlar olmakla birlikte^17,18, sodyum düzeyinin etkilenmediğini belirten yayınlar da mevcuttur^9,19. Febril konvülziyon ve febril status geçiren hastalarımızın serum sodyum düzeyi karşılaştırıldığında istatistiksel anlamlı fark bulunamamıştır, ancak febril status grubunda serum sodyum düzeyi ortalaması hafif düşük bulunmuştur.

Diğer elektrolit anormalliklerinin aksine potasyum düzeyi anormalliklerinin santral sinir sistemi komplikasyonlarına nadiren neden olduğu ve nöbet aktivitesine neden olmadığı bilinmektedir ^14,20. Hasta gruplarımızın her ikisinin de serum potasyum ortalamaları normal aralıkta saptanmıştır.

Hipokalsemi nöromuskuler irritabilite, tetani ve nöbete neden olan bir elektrolit anormalliği olarak bilinmektedir. Hipokalsemi sırasında geçirilen nöbetler semptomatik nöbet olarak adlandırılmaktadır. Ateşli konvülziyonla başvuran hastalarda hipokalsemi saptanması durumunda bu durum semptomatik nöbet olarak adlandırılmaktadır ²¹. Febril status grubumuzda serum kalsiyum düzeyi febril konvülziyon grubuna göre hafif düşük olmasına rağmen aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır.

Çalışmamızın tek merkez verileri içermesi, geriye dönük karakterde olması ve hasta sayısının az olması gibi kısıtlılıkları mevcuttur.

Sonuç olarak, magnezyum düşüklüğünün nöbet eşiğini düşürebileceği ve nöbetin uzamasına sebep olabileceği düşünülerek yapılan bu geriye dönük çalışmada febril status epileptikus grubunda hafif magnezyum düşüklüğü olmasına rağmen febril konvülziyon ve febril status epileptikus grupları arasında istatistiksel anlamlı fark bulunamamıştır. Magnezyumun febril nöbetlerin uzamasındaki rolünü belirlemek için daha çok hasta ile, ileriye yönelik ve çok merkezli çalışmalara ihtiyaç vardır.

1) Mikati MA. Febrile seizures. In: Kleigman, Stanton, St. Geme, Schor, Behrman (eds). Nelson Textbook of Pediatrics (20th ed.). Elsevier Saunders 2020;611:1.

2) Celik T, Eke R, Celik U. The clinical characteristics of children with hospitalized for febrile seizures. Selcuk Med J 2012; 28: 167-9.

3) Trinka E, Cock H, Hesdorffer D et al. A definition and classification of status epilepticus – Report of the ILAE Task Force on Classification of Status Epilepticus. Epilepsia 2015; 56: 1515-23.

4) Burhanoglu M, Tutuncuoglu S, Coker C, Tekgul H, Ozgur T. Hypozincemia in febrile convulsion. Eur J Pediatr 1996; 155: 498-501.

5) Addlur S, Khandelwal R, Mangajjera SB, Mehta L. Correlation of serum magnesium levels in febrile children: a cross sectional comparative study. Int J Contemp Pediatr 2021; 8: 683-8.

6) Hallak M. Effect of parenteral magnesium sulfate administration on excitatory amino acid receptors in the rat brain. Magnes Res 1998; 11: 117-31.

7) Benga I, Baltescu V, Tilinca R et al. Plasma and cerebrospinal fluid concentrations of magnesium in epileptic children. J Neurol Sci 1985; 67: 29-34.

8) Ahmad T, Zarichehr V, Ali TS, Mahbobeh KS, Abbas MS. Assessment of the relation between serum zinc & magnesium levels in children with febrile convulsion. Iran J Pathol 2009; 4: 157- 60.

9) Baek SJ, Byeon JH, Eun SH, Eun BL, Kim GH. Risk of low serum levels of ionized magnesium in children with febrile seizure. BMC Pediatr 2018; 18: 297.

10) Bharathi S, Chiranjeevi K. Study of serum magnesium levels and its correlation with febrile convulsions in children aged 6 months to 5 years of age. IAIM 2016; 2: 61-8.

11) Debroy P, Baruah A. Serum Zinc and Magnesium Levels in Children with Febrile Seizure: A Hospital Based Cross-Sectional Study. Nat J Laboratory Med 2021; 10: BO01-4.

12) Srinivasa S, Manjunath Mn. Serum zinc levels in children with febrile seizures. J Evol Med Dent Sci 2014; 3: 2983-8.

13) Nardone R, Brigo F, Trinka E. Acute Symptomatic Seizures Caused by Electrolyte Disturbances. J Clin Neurol 2016; 12: 21-33.

14) Riggs JE. Neurologic manifestations of electrolyte disturbances. Neurol Clin 2002; 20: 227-39.

15) Khosroshahi N, Ghadirian L, Kamrani K. Evaluation of Magnesium Levels in Serum and Cerebrospinal Fluid of Patients with Febrile Convulsion Hospitalized in Bahrami Hospital in Tehran in 2010-2011. Acta Med Iran 2015; 53: 778-81.

16) Donaldson D, Trotman H, Barton M, Melbourne-Chambers R. Routine laboratory investigations in infants and children presenting with fever and seizures at the University Hospital of the West Indies. West Indian Med J 2008; 57: 369-72.

17) Kiviranta T, Airaksinen E. Low sodium levels in serum are associated with subsequent febrile seizures. Acta Paediatr 1995; 84: 1372-4.

18) Chou H-F, Shen E-Y, Kuo Y-T. Utility of laboratory tests for children in the emergency department with a first seizure. Pediatr Emerg Care 2011; 27: 1142-5.

19) Heydarian F, Ashrafzadeh F, Kam S. Simple febrile seizure: the role of serum sodium levels in prediction of seizure recurrence during the first 24 hours. Iran J Child Neurol 2009; 3: 31-4.

20) Castilla-Guerra L, del Carmen Fernández-Moreno M, LÓpez-Chozas JM, Fernández-Bolaños R. Electrolytes disturbances and seizures. Epilepsia 2006; 47: 1990-8.

21) Kvanagh FA, Heaton PA, Cannon A, Paul SP. Recognition and management of febrile convulsions in children. Br J Nurs 2018; 27: 1156-62.