HbA1c ölçümü diabetes mellitusun tanısında ve takibinde
yaygın olarak kullanılır. Ülkemizde 35 yaş üstü
populasyonun %11'i diabetes mellitus (2.89 milyon) hastasıdır
ve bu sıklık gün geçtikçe artmaktadır
5. Hemoglobin
bozukluklarının heterozigot taşıyıcıları dünya populasyonun
yaklaşık %7' sini oluşturmaktadır ve ülkemizde de sık olarak
gözlenmektedir
4,6.
HbA1c ölçüm yöntemleri, glikozillenmiş hemoglobinin
iyon farkına göre ölçüm yapanlar ve glikozillenmiş hemoglobinin yapısal farklılığına dayananlar olmak üzere iki kategoride
sınıflandırılabilir. Yük farkına dayalı olan analiz metotları
HPLC, elektroforez ve izoelektrik fokuslama metotlarını
içerir. Yapısal farklılığa dayananlar ise boronat affinite
kromotografisi ve immünölçüm yöntemleridir. Hemoglobinin
β zincirinin N-terminalindeki glikozillenmiş amino asitleri
tanıyarak HbA1c ölçümü yapan immünölçüm yöntemler ile
HbA1c ve diğer hemoglobinler arasındaki yük farkına dayalı
ölçüm çeşidi olan HPLC metotu en sık uygulanan ölçümlerdir7. Tran ve ark.'nın yaptıkları çalışmada, immünölçüm
ve HPLC sistemlerinin HbA1c ölçümleri karşılaştırılmış,
hem immünölçüm yöntemlerin hem de HPLC sistemlerinin
kabul edilir sistemler olduğu, fakat HPLC analizörlerin daha
üstün analitik performansa sahip olduğu gösterilmiştir8.
Hemoglobin β zincirinde tek bir amino asit değişimi
nedeniyle oluşan hemoglobin varyantlarının varlığının,
HbA1c sonuçlarında interferansa neden olduğu çalışmalarda
gösterilmiştir9,10. Camargo ve ark. 2001-2006 yılları
arasında diyabet polikliniğinde takip edilen 29.657 hastanın
130'nda HPLC ile analiz edilen HbA1c sonuçlarını referans
aralığının altında tespit etmişlerdir. Bu hastaların örneklerine
daha sonra Hb elektroforezi uygulanmış ve hastaların
%56'nın hemoglobin varyantına sahip olduğu gösterilmiştir11. Chu ve ark. HPLC yöntemi ile HbA1c çalışılan 1434
hastayı incelediğinde 11 hastada çeşitli hemoglobin varyantlarının
yanlış HbA1c sonuçlarına neden olduğunu belirlemişlerdir12. Hemoglobin varyantlarının heterozigot formları
sıklıkla asemptomatiktir ve normal eritrosit yaşam ömrüne
sahiptir.
HPLC ile yapılan ölçümlerde anormal pikler nedeniyle
HbA1c sonuçlarında düşük veya yüksek sonuçlar oluşabilmektedir.
Klinik biyokimya uzmanları sonuçları rapor ederken,
anormal pikler açısından kromotogramları dikkatle
incelemelidir. Anormal piklerin belirlendiği durumlarda
farklı bir ölçüm yöntemi ile HbA1c düzeyinin yeniden değerlendirilmesi
gerekmektedir. Ayrıca bu hastaların klinik takibinde
HbA1c yerine fruktozamin düzeyleri kullanılabilir.
Sonuç olarak diabetik hastaların takibinde
hemoglobinopatilerin HbA1c ölçüm yöntemlerini etkileyerek
yanlış sonuçlara neden olduğu bilinmelidir. Her ne kadar
hemoglobin varyant varlığında HbA1c sonuçlarını etkilese
de, bu yöntemle pek çok asemptomatik varyant hastasının
belirlenebileceği unutulmamalıdır.