Gereç ve Yöntem: Çalışmamızda Ocak 2013–Aralık 2016 tarihleri arasında hastanemiz çocuk polikliniğine başvuran ve D vitamini ölçümü yapılan 2346 sonuç dâhil edildi. Hastalar Stage 6 kriterine bağlı olarak oluşturulan yaş gruplarına, cinsiyet ve 25 (OH ) D vitamini düzeyleri ay ve mevsimlere göre gruplara ayrıldı.

Bulgular: Sonuçların %8,36’sı 10 ng/ml nin altında olup ciddi eksiklik grubunda,%42,33 20ng/ml altında olup hafif-orta derecede eksiklik ve %27,27 ng/ml olup yetersizlik grubunda yer almaktaydı. Erkeklerin kızlara göre daha yüksek D vitamini düzeyine sahip oldukları, yaş ilerledikçe D vitamini düzeylerinin azaldığı ve en yüksek D vitamini düzeyine yaz ayında en düşük D vitamini düzeyine ise kış ayında rastlanıldığı görülmüştür.

Sonuç: İki yaş altı çocuklar hariç, tüm çocuklarda D vitamini düzeyi yetersizdir. Dolayısıyla bu yaş grubunda yeterli D vitamini düzeyi sağlamak için gerekli önlemler alınmalıdır. Hastalarda D vitamini düzeylerinin cinsiyete, yaşa ve mevsimlere bağlı olarak değişiklik gösterdiği sonucuna varılmıştır (p <0,001).

Çalışmamızda, Erzincan Mengücek Gazi Eğitim ve Araştırma hastanesine Ocak 2013- Aralık 2016 tarihleri arasında başvuran 0-18 arası yaş grubu çocukların D vitamini düzeylerinin retrospektif olarak aylara, cinsiyete, yaşa ve mevsimlere göre değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

İstatistiksel Analiz: Cinsiyet, yaş grubu ve başvuru mevsimi gibi kategorik değişkenler n (%) olarak özetlenmiştir. Sürekli değişken olan D vitamini düzeyleri ile ilgili tanımlayıcı istatistikler ise cinsiyet, yaş grupları ve başvuru mevsimine göre ortalama ±standart sapma medyan (min-maks) şeklinde özetlenmiştir. Kategorik değişkenlerin analizinde Pearson Ki-kare testi kullanılmıştır. Sürekli değişkenlerde normal dağılım varsayımı Kolmogorov-Smirnov testi ile kontrol edilmiş ve dağılım tipine göre testler seçilmiştir. Grup sayısına bağlı olarak normal dağılıma sahip değişkenler için bağımsız gruplarda t-testi ve Tek yönlü Varyans analizi, normal dağılım göstermeyen vitamin değerlerinde ise Mann-Whitney U testi ve Kruskal Wallis H testi kullanılmıştır. Tekil analizler ile ilgili sonuçlar verilmiş ardından genelleştirilmiş doğrusal modellerde tek değişkenli prosedürü kullanılarak 2 ve 3 yönlü varyans analizleri uygulanmış ve 2’li 3’lü etkileşimler araştırılmıştır. Tam faktöriyel model ile analize başlanarak ardından gözlenen güç ve p değerine bağlı olarak model sadeleştirilmiştir. Yaş grubu ve mevsim için çoklu karşılaştırma testi olarak Scheffe ve Bonferroni testleri kullanılmıştır. Değerlendirmede p <0,05 olduğu durumlar istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Verilerin analizinde IBM SPSS ver. 19 paket programı kullanılmıştır.

Çalışmaya dahil edilen hastaların yaş gruplarına, cinsiyete ve başvuru mevsimine göre dağılımı Tablo 1’de verilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Hastaların yaş gruplarına, cinsiyete ve başvuru mevsimine göre dağılımı (n =2346).

D vitamini ile ilgili değerlendirme yapılmadan önce cinsiyet durumu göz önünde bulundurularak çalışmaya alınan çocuklarda yaş gruplarının veya başvuru mevsiminin benzer olup olmadığına bakılmıştır.

Hastaların cinsiyete bağlı olarak yaş grupları oranları incelenmiş ve Tablo 2’de sunulmuştur. Çalışmaya alınan kız ve erkek hastalarda yaşlar benzer dağılıma sahiptir. Oranlar arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılığa rastlanmamıştır (p =0,106).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Yaş grupları ve cinsiyet bazında hasta sayıları (n =2346).

Hastaların cinsiyete bağlı olarak başvuru mevsimi oranları incelenmiş ve Tablo 3’de sunulmuştur.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 3: Başvuru mevsimi ve cinsiyet bazından hasta sayıları (n =2346).

Çalışmaya alınan kız ve erkek hastalarda başvuru mevsimleri benzer dağılıma sahiptir. Oranlar arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılığa rastlanmamıştır (p =0,410).

Demografik özellikler olan cinsiyet ve yaş grupları, zaman bilgisi içeren başvuru mevsimi gibi değişkenler bazında D vitamini ile ilgili değerlendirme yapıldığında ise; Hastalarda D vitamini düzeylerinin cinsiyete bağlı olarak değişiklik gösterdiği sonucuna varılmış ve tanımlayıcı değerler sunulmuştur (Tablo 4). Ortalamalar (veya medyan değeri) arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır (p <0,001).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 4: Cinsiyet, yaş grupları ve başvuru mevsimine göre D vitamini düzeyleri.

Hastalarda D vitamini düzeylerinin yaş gruplarına bağlı olarak değişiklik gösterdiği sonucuna varılmış ve tanımlayıcı değerler sunulmuştur (Tablo 4). Ortalamalar (veya medyan değeri) arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır (p <0,001).

Yaş ve cinsiyet değişkenlerine benzer şekilde D vitamini düzeylerinin başvuru mevsimine bağlı olarak da değiştiği sonucuna varılmış ve tanımlayıcı değerler sunulmuştur (Tablo 4). Ortalamalar (veya medyan değeri) arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır (p <0,001).

Cinsiyet ile ilgili bulgular göz önünde bulundurulduğunda erkeklerin kızlara göre daha yüksek D vitamini düzeyine sahip oldukları görülmektedir.

Yaş grupları ile ilgili bulgularda ise yaş ilerledikçe D vitamini düzeylerinin azaldığı gözlenmiştir. Çoklu karşılaştırmada sadece “Bebeklik Dönemi” ve “Yürümeye Başlayan Çocuk” yaş gruplarında D vitamini düzeylerinin benzer olduğu, onun dışında tüm gruplarda D vitamini düzey ortalamaların farklı olduğu bulunmuştur (p <0,05).

Başvuru mevsimi değerlendirildiğinde, beklendiği üzere en yüksek D vitamini düzeyine yaz aylarında en düşük D vitamini düzeyine ise kış aylarında rastlanmıştır. Çoklu karşılaştırmalar yapıldığında kış ve ilkbahar benzer bulunurken diğer gruplarda istatistiksel olarak anlamlı farklılığa rastlanmıştır (p <0,05).

Bu tekil incelemeler sonrasında mevsim yaş ve cinsiyet etkisinin birbirleriyle etkileşimleri değerlendirilmiştir. Genelleştirilmiş doğrusal model prosedürü kullanılarak etkileşimler değerlendirilmiş ve D vitamini düzeyini cinsiyet, yaş ve mevsim ana etkileri dışında sadece yaşmevsim ortak etkisinin etkilediği sonucuna varılmıştır. Yaş ve mevsim değişkenlerinin etkileşimi D vitamini düzeyini değiştirmektedir (Şekil 1).

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: D vitamini düzeyinin yaş ve mevsim değişkenleri ile etkileşimi.

Çalışmamızda Erzincan bölgesinde çocuklarda %42,3 oranında vitamin D eksikliği ve %27.2 oranında yetersizliği olduğunu gözledik. Başka bir deyişle bölgemizdeki çocukların yalnızca %30.5 vitamin D açısından kabul edilen referans değerin üzerindeydi (Tablo ttable1>1). Meral ve arkadaşları ²¹ çalışmalarında İstanbul bölgesinde benzer biçimde çocukluk çağında oldukça yüksek vitamin D eksikliğinin ya da yetersizliğinin bulunduğunu bildirmişlerdir (0-5 yaş grubu çocuklarda %40.3, 6-10 yaş grubunda %72 ve 11-20 yaş arası %84.4). Vitamin D düzeylerinde bu kadar yüksek oranda düşüklük gözlenmesinin nedeninin yaşam biçimindeki değişiklikler olduğu düşünülmektedir. Vitamin D’nin çok az kısmı doğal besinlerden alınabilir, vitamin D üretimi güneş ışığı aracılığı ile deride gerçekleşmektedir. Günümüzde çocukların açık havadaki oyun alanlarının kısıtlanması ve güneşten yararlanmalarını engelleyecek biçimde giydirilmesi vitamin D üretimini sınırlamaktadır.

Çalışmamızda elde ettiğimiz diğer bir ilgi çekici bulgu ise vitamin D düzeylerindeki mevsimsel değişimlerdi (Şekil 1). Hem erkek hem de kız çocukların bütün yaş gruplarında kış ve ilkbahar aylarında vitamin D düzeylerinin düştüğünü gözledik. Türkiye genelinde güneşlenme süreleri aralık ayı için 3 saat ve temmuz ayı için 10.8 saat olduğu bildirilmiştir ²². İlimiz güneşlenme süreleri ise Türkiye ortalamasına yakındır, aralık ayında 3.2 ve temmuz ayı 10.2 saat ²³. Vitamin D düzeylerindeki düşmeyi mevsimler arasındaki güneşlenme süresindeki değişimle açıklanabilir.

Çalışmamızda gözlemlediğimiz diğer önemli bir bulgu ise erken adölesan dönemde vitamin D eksikliğinin ya da yetersizliğinin daha derin olmasıdır. Kramer ve ark. ²⁴ benzer biçimde adölesan yaş grubunda vitamin D düzeylerinin diğer yaş gruplarına göre daha düşük olduğunu bildirmişlerdir. Bu olgunun nedeninin adölesan çağda büyüme ve gelişmenin hızlanmasıyla birlikte vitamin D’ye fizyolojik gereksinimin artması ve var olan vitamin D eksikliğinin derinleşmesi olabileceği düşünülmektedir ²⁵.

Çalışmamızda gözlediğimiz diğer bir ilginç sonuç ise kız çocuklarında vitamin D düzeylerinin erkek çocuklarına oranla anlamlı biçimde daha düşük izlenmesiydi. Bulgular daha ayrıntılı değerlendirildiği bu farkın erken adölesan gruptan kaynakladığı görülmektedir. Benzer şekilde Suriye’de yapılan çalışmada kız çocuklarında vitamin D düzeylerinin daha düşük olduğu bildirilmiştir ²⁶. Ancak Lübnan’da gerçekleştirilen başka bir çalışmada cinsiyetler arasında fark olmadığı bildirilmiştir ²⁷.

Çalışmamız Erzincan bölgesinde çocukluk çağında vitamin D düzeylerinin ortaya konması açısından öncü olmuştur. Vitamin D eksikliğinin önlenmesi için ileride yapılacak çalışmalara değerli veriler sunacağını düşünüyoruz.

1) Ataş A, Çakmak A, Soran M. D vitamini metabolizması ve Rikets hastalığı. Bakırköy Tıp Dergisi 2008; 4: 1-7.

2) Kulie T, Groff A, Redmer J, Hounshell J, Sch-rager S. Vitamin D: an evidence-based review. J Am Board Fam Med 2009; 22: 698-706.

3) Shoback D, Sellmeyer D, Bikle DD. Metabolik kemik hastalıkları. In: Gardner DG, Shoback D (eds). Greenspan's Temel ve Klinik Endokrinoloji (Çeviri). 8. Baskı. Ankara: Güneş Tıp Kita-bevleri 2009; 281-345.

4) Steven A, Abrams M. Nutritional rickets: an old disease returns. Nutr Rev 2002; 60: 111-5.

5) Hollick MF. Sunlight and vitamin D for bone health and prevention of autoimmune diseases, cancer and cardiovascular disease. Am J Clin Nutr 2004; 80: 1678-88.

6) Holick MF. Vitamin D: important for prevention of osteoporosis, cardiovascular heart disease, type 1 diabetes, autoimmune diseases, and some cancers. South Med J 2005; 98: 1024-7.

7) Laaksi I, Ruohola JP, Tuohimaa P et al. An association of serum vitamin D concentrations < 40 nmol/L with acute respiratory tract infection in young Finnish men. Am J Clin Nutr 2007; 86: 714-7.

8) Sabetta JR, DePetrillo P, Cipriani RJ, Smardin J, Burns LA, Landry ML. Serum 25-hydroxyvitamin d and the incidence of acute viral respiratory tract infections in healthy adults. PLoS One 2010; 5: 11.

9) Canadian Agency for Drugs and Technologies in Health. Vitamin D Testing in the General Population: A Review of the Clinical and Cost-Effectiveness and Guidelines. Ottawa (ON): 2015.

10) Christodoulou S, Goula T, Ververidis A, Drosos G. Vitamin D and bone disease. Biomed Res Int 2013; 2013: 1-6.

11) Halicioglu O, Aksit S, Koc F, et al. Vitamin D deficiency in pregnant women and their neonates in spring time in western Turkey. Paediatr Perinat Epidemiol 2012; 26; 53-60.

12) Saggese G, Vierucci F, Boot AM, et al. Vitamin D in childhood and adolescence: an expert position statement. Eur J Pediatr 2015;174:565-76.

13) Misra M, Pecaud D, Petryk A, Collett-Solberq PF, Kappy M. Vitamin D deficiency in children its management; Rewiew of current knowledge and recommendations. Pediatrics 2008; 122: 398-417.

14) Holick MF. Vitamin D deficiency. N Eng J Med 2007; 357: 266-81.

15) Williams K,Thomson D, Seto I et al, T. Standard 6: age groups for pediatric trials. Pediatrics 2012; 129:153-60.

16) Christakos S, Dhawan P, Verstuyf A. Vitamin D: metabolism, molecular mechanism of action, and pleiotropic effects. Physiological Reviews Published 1 January 2016; 96: 365-408.

17) Wang Y, Zhu J, DeLuca HF. Where is the vitamin D receptor? Arch Biochem Biophys 2012; 523: 123- 33.

18) Holick MF. The vitamin D deficiency pandemic: Approaches for diagnosis, treatment and prevention. Rev Endocr Metab Disord 2017; 18: 153-65.

19) Looker AC, Johnson CL, Lachner DA, Pfeiffer CM, Schleicher RL, Sempos CT. Vitamin D status: United States, 2001-2006. NCHSData Brief 2011; 56.

20) Daly RM, Gagnon C, Lu ZX, et al. Prevalence of vitamin D deficiency and its determinants in Australian adults aged 25 years andolder: a national, population-based study. Clin Endocrinol 2012; 77: 26-35.

21) Gulsen M, Guven A. The prevalence of vitamin D deficiency in children, adolescents and adults in a sample of Turkish population. Ethno Med 2016; 10: 249-54.

22) https://www.mgm.gov.tr/FILES/resmi istatistik-ler/Turkiye-Gunluk-Guneslenme-Suresi.pdf erişim 24.07.2017.

23) http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/erzincan_icdr2011.pdf erişim 24.07.2017

24) Kramer J, Diehl A, Lehnert H. Epidemiology study on the dimension of vitamin D deficiency in North Germany. Dtsch Med Wochenschr 2014; 139: 470-5.

25) Ashraf T. Soliman, Vincenzo De Sanctis. Vitamin D deficiency in adolescents. Indian J Endocrinol Metab 2014; 18: 9-16.

26) Sayed-Hassan R, Abazid N, Aourfi Z Relati-onshipbetween 25-hydroxyvitamin D concentrations, serum calcium, and arathyroid hormone inapparently healthy Syrian people. Arch Osteoporos 2014; 9: 176.

27) Gannage-Yared MH, Helou E, Zakaret V, et al. Serum 25 hydroxyvitaminD in employees of a Middle Eastern university hospital. J Endocrinol Invest 2014; 37: 541-6.