[ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]
Fırat Tıp Dergisi
2024, Cilt 29, Sayı 1, Sayfa(lar) 041-045
[ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde HBsAg, Anti-HCV, Anti-HIV Seroprevalansı ve Hepatit B Bağışıklığının Değerlendirilmesi
Hakan TEMİZ1, Nida ÖZCAN1, Eşref ARAÇ3, Hasan AKKOÇ2, Erdal ÖZBEK1
1Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Diyarbakır, Türkiye
2Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı, Diyarbakır, Türkiye
3Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Diyarbakır, Türkiye
Anahtar Kelimeler: HBV, HCV, HIV, Seroprevalance, HBV, HCV, HIV, Seroprevalans
Özet
Amaç: Ülkemizde kronik karaciğer hastalığının en sık nedeni hepatit B virüs (HBV) ve hepatit C virüs (HCV) enfeksiyonlarına bağlı kronik viral hepatitlerdir. İnsan immünyetmezlik virüsü (HIV, Human Immunodeficiency Virus) enfeksiyonu, toplumun tüm kesimlerini etkileyebilmesi, sağlıklı yaşam süresini kısaltabilmesi ve kişiden kişiye bulaşarak yayılabilmesi nedeniyle önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir. Bu çalışmada; 2021 yılı içerisinde hastanemiz mikrobiyoloji laboratuarına çeşitli klinik ve polikliniklerden gönderilen hasta serum örneklerinde çalışılan rutin hepatit ve HIV seroloji testleri sonuçlarının retrospektif olarak irdelenmesi sonucunda, test sonuçlarının değerlendirerek güncel bölgesel verilerin oluşturulmasında, korunma önlemlerinin alınmasında ve risk altında olan sağlık personellerinin bilinçlendirilmesinde katkı yaratmayı amaçladık.

Gereç ve Yöntem: Hepatit B yüzey antijeni (HBsAg), HCV antikoru (Anti-HCV) ve HIV antikoru (Anti-HIV) ve Hepatit B yüzey antikoru (Anti-HBs) testleri; elektrokemiluminesans immünoassay yöntemi kullanılarak Cobas e601 cihazında (Roche Diagnostics, Almanya) çalışıldı. Anti-HIV testinde, sınır değer ve reaktif çıkan sonuçlar Ulusal HIV-AIDS Doğrulama Referans Merkezine gönderilerek doğrulama testi yapıldı.

Bulgular: Çalışmada HBsAg için gönderilen 10.003 örneğin 533’ü (%5,3), Anti-HCV için değerlendirilen 9.996 örneğin105’i (%1,1) ve Anti-HBs test edilen 9.994 örneğin 4.260’ı (%42,6) seropozitifti. Anti-HIV için gönderilen 9.952 örneğin 133’ü (%1,3) reaktifti ve yapılan doğrulama testleri sonucunda 72 örnekte (%0,7) pozitiflik saptandı.

Sonuç: HBV, HCV ve HIV enfeksiyonlarından korunmada toplumsal farkındalığın artırılması ile bu enfeksiyonların risk gruplarının taranmasının sürekliliği sağlanmalıdır.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • Giriş
    Sağlık hizmetlerinde yüksek düzeylere gelmiş ülkelerde bile bazı bulaşıcı hastalıklar halen önemli sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Ülkemizde kronik karaciğer hastalığının en sık nedeni hepatit B virüs (HBV) ve hepatit C virüs (HCV) enfeksiyonlarına bağlı kronik viral hepatitlerdir. Viral hepatitler akut-kronik viral hepatit, siroz, karaciğer yetmezliği ve karaciğer kanserine sebebiyet vererek morbidite ve ölüme neden olabilirler1. 2015 yılında dünya genelinde 257 milyon insan HBV ile, 71 milyon insan ise HCV ile enfektedir. Yaklaşık olarak her yıl 600.000 kişinin HBV’nin neden olduğu siroz ve kanser nedeniyle yaşamını kaybettiği bildirilmektedir2,3. İnsan immünyetmezlik virüsü (HIV, Human Immunodeficiency Virus) enfeksiyonu, toplumun tüm kesimlerini etkileyebilmesi, sağlıklı yaşam süresini kısaltabilmesi ve kişiden kişiye bulaşarak yayılabilmesi nedeniyle önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir ve 2015 yılı verilerine göre HIV ile enfekte kişi sayısı 36,7 milyon civarındadır3,4.

    Bu çalışmada; 2021 yılı içerisinde hastanemiz mikrobiyoloji laboratuarına çeşitli klinik ve polikliniklerden gönderilen hasta serum örneklerinde çalışılan rutin hepatit ve HIV seroloji testleri sonuçlarının retrospektif olarak irdelenmesi sonucunda, test sonuçlarının değerlendirerek güncel bölgesel verilerin oluşturulmasında, korunma önlemlerinin alınmasında ve risk altında olan sağlık personellerinin bilinçlendirilmesinde katkı yaratmayı amaçladık.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • Materyal ve Metot
    Hepatit B yüzey antijeni (HBsAg), HCV antikoru (An-ti-HCV) ve HIV antikoru (Anti-HIV) ve Hepatit B yüzey antikoru (Anti-HBs) testleri; elektrokemiluminesans immünoassay yöntemi kullanılarak Cobas e601 cihazında (Roche Diagnostics, Almanya) çalışıldı. HBsAg, Anti-HCV, Anti-HIV için; eşik değeri ≥ 1cutoffindex (COI) olan örnekler reaktif olarak kabul edildi. Eşik değeri; ≥ 0,9 ve <1 COI arasında olan örnekler sınır değer olarak kabul edilerek ve test tekrarı yapıldı. Anti-HIV testinde, sınır değer ve reaktif çıkan sonuçlar Ulusal HIV-AIDS Doğrulama Referans Merkezine gönderilerek doğrulama testi yapıldı. Anti-HBs için; eşik değeri ≥10 internasyonal ünite/litre (IU/L) olan örnekler reaktif olarak değerlendirildi. Hastane-mizde bulunan enfeksiyon hastalıkları ve gastroenteroloji kliniklerinde kronik hepatit B tanısıyla takip edilen hastaların sonuçları çalışmaya dahil edilmedi.

    Etik kurul onayı: Bu çalışma için; Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan 09.06.2022 tarihli ve 159 numaralı raporla izin alınmıştır.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • Bulgular
    Çalışmada; HBsAg için gönderilen 10.003 örneğin 533’ü (%5,3), Anti-HCV için değerlendirilen 9.996 örneğin105’i (%1,1) ve Anti-HBs test edilen 9.994 örneğin 4.260’ı (%42,6) seropozitifti. Anti-HIV için gönderilen 9.952 örneğin133’ü (%1,3) reaktifti ve yapılan doğrulama testleri sonucunda 72 örnekte (%0,7) pozitiflik saptandı. Çalışılan testlerinin; cinsiyete göre dağılımı tablo 1’de, seropozitiflik oranlarının yaşa göre dağılımı tablo 2’deve başvurduğu kliniklere göre dağılımı ise tablo 3’te gösterilmiştir.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 1: HBsAg, Anti-HCV, Anti-HIV ve Anti-HBs test sayılarının cinsiyete göre dağılımı.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 2: Yaş aralığına göre HBsAg, Anti-HCV, Anti-HIV ve Anti-HBs seropozitiflik oranlarının dağılımı.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 3: HBsAg, Anti-HCV, Anti-HIV ve Anti-HBs seropozitifliğinin başvurduğu kliniklere göre dağılımı.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • Tartışma
    Hepatit B virüsü, Hepadnaviridae içinde sınıflandırılan zarflı, küçük, çift sarmallı bir DNA virüsüdür5,6. Temel bulaşma yolları; kan yolu, cinsel ilişki ve anneden bebeğine doğum sırasında bulaştır1,6. Bu çalışmada, HBsAg için gönderilen 10.003 örneğin 533’ü (%5,3) ve Anti-HBs test edilen 9.994 örneğin 4.260’ı (%42,6) seropozitif olarak saptanmıştır. Hepatit B sıklığı, bölgelere ve ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre farklılıklar göstermektedir. Farklı ülkelerde sıklık %0,1 ve %20 arasında değişmektedir. Ülkemiz orta derecede endemisiteye sahip ülkeler arasında değerlendirilmekte ve sıklık %2-8 arasında değişmektedir7. Ülkemizde HBV seroprevalansıyla ilgili yapılan değişik çalışmalarda farklı oranlar elde edilmiştir. Çorum’da yapılan çalışmada; HBsAg %1,9 ve Anti-HBs %54,2 oranında seropozitif saptanmıştır8. Göğüs Hastalıkları Hastanesi’ne başvuran hastalarda HBsAg pozitifliği %2,8 olarak bulunmuştur9.Karabük Üniversite Hastanesi’ndeki aile hekimliği polikliniğine başvuran bireylerde HBsAg %1 oranında seropozitif bulunmuştur10. Niğde’de HBsAg seropozitiflik oranı %3,9 oranında saptanmıştır11. Yoğun bakımda yatan hastaların %2,1’inde HBsAg pozitif olarak bulunmuştur12. Gebe kadınlarda yapılan çalışmalarda HBsAg seropozitifliği %0,68-3,8 arasında bulunmuştur13-17. 2010 yılında ülkemizin 23 farklı ilinin kentsel ve kırsal alanlarında yaşayan kişilerle yapılan TURHEP çalışmasında HBsAg için seropozitivite ülkemiz geneli için %4, ilimizin de dahil olduğu Güneydoğu Anadolu bölgesi için ise %7,3 olarak bulunmuştur7. Bu çalışmada elde edilen %5,3 oranındaki HBsAg seropozitifliği ülkemizde yapılan diğer çalışmalardan biraz yüksek bulunmakla beraber, literatürlerde öngörülen oranlar arasında tespit edilmiştir. HBsAg seropozitifliği için cinsiyet bakımından fazla bir fark görülmemiş olup, HBsAg seropozitifliği en sık (%63,04) ≥41 yaşta en az ise (%0,38) ≤14 yaşta görülmüştür. Yaş gruplarına göre yapılan bir çalışmada; HBsAg pozitifliği en yüksek 50-59 yaş grubunda, en düşük 7-10 yaş grubunda bulunmuştur11. HBV infeksiyonunun prevalansı yaşla artmaktadır 6.Ülkemizde HBV varlığı sıklıkla, kan bağışı ve cerrahi müdahale öncesi yapılan tarama testlerinde, idari amaçlı olarak yapılan tetkiklerde, ailede hepatit B enfeksiyonu tespit edilmesi üzerine yakınlarında veşikayet üzerine başvurularda araştırılmaktadır18. Bu çalışmada, 25 yaş altında olan kişilerde HBsAg seropozitifliğinin az görülmesinin Hepatit B ulusal aşılama programının etkinliğinden kaynaklandığı düşüncesindeyiz.

    Bu çalışmada; Anti-HBs pozitiflik oranı %42,6 olarak saptanmış olup bu durum HBV’ne doğal ya da kazanılmış bağışıklık bulunduğu göstermektedir. Viral hepatiti kontrol etmeye yönelik halk sağlığı faaliyetleri, son otuz yılda giderek artmıştır. 1990'larda, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) en üst karar alma organı olan Dünya Sağlık Asamblesi ilk olarak rutin bebek aşılama programlarına hepatit B aşısının dahil edilmesini tavsiye etmiştir3. Daha sonra ülkemizde; HBV aşısı, 1998 yılından itibaren ulusal aşı programına dahil edilmiştir. Ülkemizde de Anti-HBs seropozitiflik oranı ulusal hepatit B aşılama programının başlamasından sonra giderek artmaktadır. Halk Sağlığı Kurumu verilerine göre ülkemizde hepatit B aşılama oranı 1999'da %64'ten 2018'de %98'e yükselmiştir8,17. Yapılan bir çalışmada; HBV için rutin aşı takviminde aksama olmayan ve yaşları 10-19 arasında olan çocukların (%61,9) ’unda Anti-HBs pozitif saptanmıştır19.Aşı anamnezi olan 5-18 yaş arası çocuklarda Anti-HBs antikor seropozitifliği %53,2 olarak saptanmıştır20. Operasyon öncesi başvuran, aşı şemasını tamamlamış 1-12 yaş arası çocuklarda Anti-HBs düzeyi %78,4 seropozitif bulundu21. Gebe kadınlarda yapılan farklı çalışmalarda Anti HBs oranı %35,7-52 arasında saptanmıştır13-16. TURHEP çalışmasında Anti-HBs seropozitivitesi %31,9 olarak bulunmuştur7. Bir üniversite hastanesinde yapılan çalışmada ise Anti-HBs seropozitiflik oranı %45 idi ve 0-29 yaş grubunda en yüksek bulunmuştur10. Şırnak ilinde yapılan çalışmada; Hepatit B aşısının rutin aşılama programına başladığı 1998 yılından sonra doğan gebelerde Anti-HBs seroprevalansı %54,5 olarak bulunmuş ve oranın diğer yaş gruplarına göre anlamlı olarak yüksek olduğu saptanmıştır17. Taramalarda HBV ile enfekte olan hastaların tespiti kadar, aşısız bireylerin Anti-HBs düzeyleri bakılarak negatif saptananların yakalanması ve aşılanmalarının sağlanması da önemlidir19. HBV enfeksiyonundan kaynaklanan hastalık yükünün çoğu, 5 yaşından önce edinilen enfeksiyonlardan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, HBV enfeksiyonunun önlenmesi, 5 yaşın altındaki çocuklara odaklanmaktadır3. Bu çalışmada ≥41 yaş grupta daha yüksek Anti-HBs pozitiflik oranı saptanmıştır. HBV aşısının 1998 yılından itibaren ulusal aşı programına dahil edilmesine bağlı olarak en yüksek Anti-HBs pozitiflik oranının çocuklarda ve adölesanlarda saptanması beklenmekle beraber, bu durumun yaşla beraber hastalığa maruziyetin artmasından kaynaklandığını ve ayrıca aşılama programlarının etkisinin araştırılması gerektiğini düşünmekteyiz.

    Hepatit C virüsü yılda yaklaşık 400.000 ölüme yol açan kronik karaciğer hastalığının nedenidir. 2019 yılında DSÖ, 58 milyon kişinin kronik olarak enfekte olduğunu ve hepatit C ile yaşadığını bildirmiştir. Erken döneminde asemptomatik olduğu için sinsi seyirli, enfekte olanların %60-80’inin de kronikleştiği, karaciğer sirozunun ve hepatosellüler karsinomun en sık sebeplerinden birisi olan HCV enfeksiyonunun etkeni; Flaviviridae ailesinde, Hepacivirus cinsinde sınıflandırılan pozitif polariteli, tek sarmallı bir RNA virüsüdür22-24. Bu çalışmada, Anti-HCV için değerlendirilen örneklerin %1,1’inde seropozitiflik saptanmıştır. Niğde ilinde Anti-HCV bakılan kişilerde %1,17 oranında seropozitiflik tespit edilmiş ve Anti-HCV pozitifliği en yüksek 70 yaş ve üzeri hasta grubunda saptanmıştır11. Farklı bir çalışmada yoğun bakım hastalarında Anti-HCV pozitifliği %0,9 olarak bulunmuştur12. 2017 yılında Şırnak’ta gebe kadınlarda yapılan çalışmada Anti-HCV seropozitifliği %0,21 olarak bulunmuştur17. Cerrahi öncesi yapılan tarama testlerinde Anti-HCV pozitifliği (%0,8) bulunmuştur24. Diyarbakır ilinde 2010-2011 yıllarında bir eğitim ve araştırma hastanesine başvuranlarda yapılan çalışmada Anti-HCV seroprevalansı %1,2 olarak bulunmuştur25. TURHEP çalışmasında Anti-HCV seropozitifliği %1 oranında tespit edilmiştir (7).Bazı çalışmalarda saptanan Anti-HCV pozitiflik oranları 0,8-1,5 oranında değişmektedir11,13-16.Elde ettiğimiz sonuç ülkemizde elde edilen diğer sonuçlarla uyumlu gözükmektedir. Bugün için HCV tedavisi yönetiminde hedef, hastalığından habersiz hastaların yakalanması için daha çok yüksek prevalansa sahip risk gruplarında taramalar yapılmasıdır24. Bu çalışmada, Anti-HCV pozitifliği en yüksek ≥41 yaş grupta olduğu görüldü. TURHEP çalışmasında, anti-HCV seropozitifliği için tek anlamlı belirleyicinin yaşın 50 ve üzeri olması olarak saptanmıştır7. Bunun nedeninin HCV’nün daha çok kontamine kan ve kan ürünlerinin transfüzyonu, damar içi madde kullanımı, girişimsel işlemlere, cinsel yolla bulaşması ve yaşla beraber riskli durumlara maruziyet olasılığının artmasına bağlı olabileceği düşünüldü.

    İnsan immunyetmezlik virüsü, Lentivirinae alt ailesinden zarflı bir retrovirüstür. Virüs; bağışıklık sisteminin baskılanması sonucunda fırsatçı enfeksiyonlar ile seyreden AIDS (acquried-immunodeficiency syndrome) tablosuyla karakterize kronik hastalığa yol açmaktadır4,26. 2020 yılında 1,5 milyon kişinin HIV ile enfekte olduğu ve dünya genelinde 680.000 kişinin HIV ile ilgili nedenlerden öldüğü bildirilmiştir27. Bu çalışmada; Anti-HIV için gönderilen 9.952 örneğin133’ü (%1,3) reaktifti ve yapılan doğrulama testleri sonucunda 72 örnekte (%0,7) pozitiflik saptandı. Çalışmada, seropozitiflik daha çok erkeklerde ve 26 yaşından büyüklerde saptanmıştır. Trabzon’da gebe kadınlarda Anti-HIV %0,02 oranında saptanmıştır13. Ülkemizde HIV seroprevalansı düşük olmasına karşın; insidans yıllar içinde artmaktadır.Yıllar itibarıyla hastalık trendinde artış izlenmektedir. 2014 yılında HIV pozitif kişi sayısı 1.917 iken, 2021 yılında HIV pozitif kişi sayısı 2.922 olmuştur28,29. Ülkemiz Sağlık Bakanlığı verilerine göre; 2021 yılında 2.922 HIV (+) kişi ve 80 AIDS vakası olmak üzere toplam 3.002 vaka doğrulama testi pozitif tespit edilerek bildirilmiştir. Bildirimi yapılan vakaların %83,94’u erkek, %16,05’i ise kadın olarak bildirilmiştir. Bu vakalarda 25-29 yaş grubu, diğer yaş gruplarına göre daha fazla sayıda bildirilmiştir29. Ülkemizde yapılan retrospektif çalışmaların demografik özellikleri, muhtemel bulaşma yolları birlikte değerlendirildiğinde vakaların çoğunluğu 25-49 yaş aralığındadır ve etkilenen bireylerin yaklaşık %83’ünün erkek olduğu bildirilmektedir28). 2020 yılında seks işçileri ve müşterileri, homoseksüel erkekler ve erkeklerle seks yapan diğer erkekler, uyuşturucu enjekte edenler, trans bireylerve cinsel partnerleri dünya çapında HIV enfeksiyonlarının %65'ini oluşturuyordu30. Anti-HIV testi,pratikte operasyon öncesi değerlendirme durumunda rutin olarak istenmektedir. Günümüzde artık en sık bulaş yolunun heteroseksüel cinsel ilişki olduğu bilindiğinden riskli davranışları olan bireylerin taranarak ortaya çıkabilecek enfeksiyon riskini önemli oranda azaltabileceğini düşünmekteyiz.

    HBsAg ve Anti-HCV seropozitif örneklerinin yaklaşık yarısı iç hastalıkları poliklinik ve kliniklerinden gelmektedir. Bu durumun; iç hastalıkları polikliniklerinin, hastaların nonspesifik semptomların tanı, tedavi ve takiplerinin yapılması için yoğun olarak başvurduğu bölüm olmasından kaynaklandığını düşünmekteyiz.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • Sonuç
    Hastalığın pencere döneminde olabileceği düşünülerek tüm hastalar potansiyel taşıyıcı kabul edilip, yapılacak işlemler esnasında sağlık personeli mutlaka kişisel koruyucu önlemler almalıdır. HBV, HCV ve HIV enfeksiyonlarından korunmada toplumsal farkındalığın artırılması ile bu enfeksiyonların risk gruplarının taranmasının sürekliliği sağlanmalıdır.
  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • Kaynaklar

    1) Türkiye Viral Hepatit Önleme ve Kontrol Programı. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1102, Ankara, 2018.

    2) Tütüncü E. Hepatit B virüsünün moleküler virolojisi. Kandemir Ö, Danalıoğlum A (editörler). Hepatit B’den D’ye Hep Güncel-Klinik El Kitabı. İstanbul. Viral Hepatitle Savaşım Derneği 2015.

    3) Global Hepatitis Report 2017. Geneva: World Health Organization; 2017.

    4) HIV/AIDS Tanı Tedavi Rehberi 2019. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1133, Ankara, 2019.

    5) Tsukuda S, Watashi K. Hepatitis B virus biology and life cycle. Antiviral Res 2020; 182: 104925.

    6) Akhan S, Aynıoğlu A, Çağatay A ve ark. Kronik hepatit B virusu infeksiyonunun yönetimi: Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Viral Hepatit Çalışma Grubu Uzlaşı Raporu. Klimik Dergisi 2014; 27: 2-18.

    7) Tozun N, Özdoğan O, Çakaloğlu Y ve ark. Seroprevalence of hepatitis B and C virus infections and risk factors in Turkey: a fieldwork TURHEP study. Clin Microbiol Infect 2015; 21: 1020-6.

    8) Kaya SY, Kaya A. Age specific hepatitis B surface antigen (HBsAg) and AntiHBs seroprevalence among patients admitted to a state hospital. Viral Hepatit J 2020; 26: 85-7.

    9) Dede A, Çalışkan E. Buldan göğüs hastalıkları hastanesine başvuran hastalarda HBsAg ve anti HBs seropozitifliği. DÜ Sağlık Bil Enst Derg 2015; 5: 7-9.

    10) İnci H, Aşgın N, Harman E, İnci F, Adahan D. Bir üniversite hastanesi aile hekimliği polikliniğine başvuran bireylerde yaş gruplarına göre viral hepa-tit seroprevalansı. Konuralp Tıp Dergisi 2020; 12: 34-8.

    11) Bozok TŞ, Bozok T. Niğde ilinde yaş gruplarına göre hepatit A, B ve C seroprevalansı. Flora 2021; 26: 537-44.

    12) Bayır H, Yıldız İ, Koçoğlu E, Kurt AD, Koçoğlu H. Yoğun bakım ünitesi hastalarında hepatit B, hepatit C ve HIV seroprevalansı. Türk Yoğun Bakım Derneği Dergisi 2015; 13: 75-8.

    13) Erin R, Kulaksız D, Tekin YB, Erin KB. Trabzon ilinde gebelerde hepatit B, hepatit C, HIV ve RPR seropozitifliği. GUJHS 2021; 10: 507-12.

    14) Öner SZ, Kalıpçı İ, Okur A. Gebelerde HBsAg ve anti-HCV seroprevalansı ile hepatit B bağışıklığının değerlendirilmesi: tanımlayıcı çalışma. Med J West Black Sea 2021; 5: 156-61.

    15) Dağlı SS, Demir T. Kırşehi̇r bölgesi̇nde kadın hastalıkları ve doğum poli̇kli̇nı̇ğı̇ne başvuran kadınlarda HBsAg, anti-HBs, anti-HCV ve anti-HIV prevalansı. Ahi Evran Med J 2018; 1: 1-4.

    16) Mutlu S, Yılmaz Ş. Türk ve Mülteci Gebelerde HBsAg, anti-HBs, anti-HCV ve anti-HIV seropozitifliklerinin karşılaştırılması. DÜ Sağlık Bil Enst Derg 2021; 11: 21-4.

    17) Şahin M, Zencir M, Gözübüyük AA, Pektaş BA. Şırnak ilinde yaşayan gebelerdeki hepatit B yüzey antijeni, anti-Hepatit B yüzey ve anti-Hepatit C vi-rüsü seroprevalansı. Viral Hepatit J 2018; 24: 7-11.

    18) Diktaş H, Ülçay A, Yılmaz S, Hatipoğlu M, Süer K, Görenek L. Viral hepatit B hastalığımı nasıl öğrendim? bir retrospektif analiz çalışması. Viral Hepatit Dergisi 2012; 19: 32-5.

    19) Kılıçaslan Ö, Sav NM, Karaca SE, Sungur MA, Öztürk CE. Kocabay K. Adolesan çocuklarda hepatit B belirteçlerinin incelenmesi-Düzce Üniversitesi Hastanesi 5 yıllık sonuçlar. DÜ Sağlık Bil Enst Derg 2021; 11: 195-9.

    20) Gamsızkan Z, Sungur MA, Çekirge E. Bir aile hekimliği polikliniğinde 5-18 yaş arası çocuklarda anti HBs antikor düzeyleri- kesitsel bir çalışma. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2021; 18: 204-8.

    21) İşcan G, Taşar MA. Aşı şeması tamamlanan çocuklarda operasyon öncesi antiHBs düzeylerinin değerlendirilmesi. Konuralp Tıp Dergisi 2018; 10: 244-7.

    22) Alazard-Dany N, Denolly S, Boson B, Cosset FL. Overview of HCV life cycle with a special focus on current and possible future antiviral targets. Viruses 2019; 11: 30.

    23) Scott JD, Gretch DR. Hepatitis C and G viruses. In: Murray PR, Baron EJ, Jorgensen JH, Landry ML, Pfaller MA, editors. Manual of clinical microbiology. 9th edition. Washington, ASM pres 2007:1437-52.

    24) Danış N, Arslan A, Buyruk AM et al. Anti-hepatitis C virus screening before surgical procedures: Are patients sufficiently informed? Turkish J Academic Gastroenterol 2021; 20: 8-12.

    25) Kaya Ş, Baysal B, Temiz H, Karadağ Ö, Özdemir K, Bilman F. Seroprevalence of Hepatitis B and C among Patients Admitted to a Tertiary Hospital. Viral Hepatit J 2014; 20: 120-4.

    26) Griffith BP, Campbell S, Mayo DR. Human ImmunodeficiencyViruses. In: Murray PR, Baron EJ, Jorgensen JH, Landry ML, Pfaller MA, editors. Manual of clinical microbiology. 9th edition. Washington. ASM pres 2007: 1308-29.

    27) Global progress report on HIV, viral hepatitis and sexually transmitted infections, 2021. Accountability for the global health sector strategies 2016-2021: actions for impact. Geneva: World Health Organization; 2021.

    28) Beka H, Yılmaz M, Köksal MO ve ark. Anti-HIV reaktif hastalarda doğrulama testi sonuçlarının de-ğerlendirilmesi. ANKEM Derg 2018; 32: 72-7.

    29) https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bulasici-hastaliklar/hiv-aids/hiv-aids-liste/hiv-aids-istatislik.html. Erişim tarihi: 03.07.2022.

    30) https://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/UNAIDS_FactSheet_en.pdf. Erişim tarihi: 03.07.2022.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Sonuç
  • Kaynaklar
  • [ Başa Dön ] [ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
    [ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]