Listeria monositogenez, Gr(+), spor oluşturmayan, aerop ve fakültatif anaerop karakterde, β hemolitik özellikte, hareketli bir basildir
1-4. En iyi nötral veya hafif alkalin pH’da ve geniş bir ısı derecesi (1-45º C) aralığında büyür. Listeria endotoksini bulunan tek Gr(+) bakteridir
4. Mikroorganizma yüzeyinde bulunan İnternalin proteini ile konak hücrenin epitelial hücrelerine yapışır. Listeriolizin O ile de kendisini kuşatan fagositlerin membranını parçalar ve konak hücre içinde serbest kalır. Act A faktörü ile de konak hücrenin aktin flamentlerini kullanarak hücreden hücreye göçünü gerçekleştirir
2. Listeria antikor, komleman veya nötrofillere maruz kalmadan yayılımını sürdürür
2.
7 farklı tür Listeria bulunmasına rağmen, insanda bulunan ve hastalığa yol açan sadece Listeria monositogenezdir 2. Enfeksiyon genellikle fekal yolla bulaşır. Özellikle çiğ meyva ve sebze, çiğ peynir, pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri, iyi pişmemiş tavuk, balık ve kırmızı et tüketimi olan kişilerde enfeksiyona rastlanma olasılığı yüksektir 3-5. Sağlıklı erişkinlerin yaklaşık %5’inin dışkısında da Listeria izole edilmiştir 6. Enfeksiyon hücresel immunitesi azalmış kişilerde hastalığa yol açar. Bu nedenle 1 aylıktan küçük yeni doğanlar (hastaların %10’u), gebe kadınlar (hastaların %30’u), 60 yaşın üstündeki kişiler, hematolojik malignensisi olanlar, AIDS’li hastalar, organ transplantasyonu yapılanlar, kortikosteroid tedavisi alanlar, kalp hastalığı, diabetes mellitus, böbrek hastalığı, alkolik veya non-alkolik karaciğer hastalığı bulunanlar yüksek risk grubunu oluştururlar 2,5,6.
Bakteri hematojen yolla vücutta pek çok yere yayılırken, santral sinir sistemine de yerleşebilir. Çocuklarda ve erişkinde genellikle pürülan menenjit ve bakteriyemi klinik tabloyu oluşturur5. Listerianın beyinde özellikle beyin sapı ve meningslere bir affinitesi mevcuttur. Bu nedenle listeria enfeksiyonunda menenjite sık rastlanır. Genel populasyonda bakterial menenjitler arasında 5. sırada yer almasına rağmen (%8-11), mortalitesi en yüksek (%22) olan menenjittir. Neonatal menenjitler arasında 3. , ileri yaş grubunda ise 2. sırada yer alır. İmmun sitemi bozuk hastalarda ise bakteriyal menenjitlerin en sık nedenidir 2.
SSS tutulumu sonucunda beyin absesi, meningoensefalit, serebrit ve spinal kord absesi görülebilir. Ense sertliğine erişkinlerin ancak %55’inde rastlanırken, mental durum değişiklikleri, koma tablosu daha yaygındır. Tremor, miyoklonus ve ataksi gibi hareket bozuklukları, nöbet, kranial sinir tutulumu görülebilir 1,2,5.
Menenjit klinik açıdan en sık rastlanan SSS tutulumu olmakla birlikte, Listeria monositogeneze bağlı beyin absesi gelişimi oldukça nadir bir durumdur. Listerial SSS enfeksiyonlarının %1’inde görülür 4. Diğer bakteriyal enfeksiyonlarda subkortikal beyin absesi görülmesi nadirken, Listeria özellikle pons, medulla ve talamusta mikroabseler yaparak bir ayrıcalık taşır 2,5,6. İnfratentorial olarak serebellumda abselerin görülmesi ise şimdiye kadar 3 olguda bildirilmiştir 7. Beyin absesi görülen hastalarda bakteriyemi her zaman mevcuttur. Hastalık karakteristik olarak bifazik seyir çizer. Ateş, başağrısı, bulantı, kusma gibi nonspesifik bir prodromal dönemi, progresif asimetrik kranial sinir paralizi, diplopi, dizartri, serebellar bulgular, hemiparezi ve/veya hemihipoestezi ve bilinç durumunda bozulma izler. Hastaların %41’inde solunum yetmezliği gelişebilir 8-10. Abselerin beyin sapı lokalizasyonu nedeni ile tedavi edilmeyen vakalarda %90, tedavi edilenlerde ise %30-51 oranında mortalite görülürken, yaşayan hastalarda ise ciddi nörolojik sekeller kalır 2,5.
Listeria monositogenez ile enfeksiyon şüphesi olan hastalarda serolojik testler tanıda yardımcı değildir. SSS tutulumu olan hastaların %60-75’inde kan kültürleri pozitif gelirken, BOS kültürleri hastaların yaklaşık %100’ünde üremeyi gösterir 1.
BOS’ta protein seviyesi genellikle yüksekken, glukoz hastaların %60’ında normal değerler içindedir. BOS’un direkt incelemesinde monositik hücre hakimiyeti mevcut olurken, wet mount incelemesinde Listeria hareketli bir organizma olarak görülür 1,5. BOS’un Gram boyaması hastaların %50-60’ında anlamlı sonuç verirken dışkı kültürleri ne sensetif ne de spesifiktir 1,2,5.
Kranial magnetik resonanas incelemesi (MR) özellikle beyin sapı tutumlarında hem tanıyı koymada hem de tedavinin etkinliğini belirlemede yardımcı bir yöntemdir. T2 ağırlıklı incelemelerde hiperintens ve içinde hipointens noktasal sinyal özellikleri gösteren, gadolinium verilerek yapılan kesitlerde rim tarzında kontrast tutan lezyonlar özellikle mikroabselerin tanısında önem taşımaktadır. Burada klinik benzerlikleri açısından beyin sapı tümörleri ayırıcı tanıda akılda bulundurulması gereken durumlardır 1,11-13.
Tedavide; Ampisilin +Gentamisin veya Trimetoprin- Sülfametaksazol verilir. Bu tedavi menejit vakalarında 21 gün, bakteriyemide 14 gün, beyin absesinde en az 6 haftadır. Beyin absesinde risk durumuna göre absenin dranajı da önerilmektedir.
Tüm bu tedavilere rağmen Listeria menenjitinde mortalite %22, beyin absesinde ise çok daha yüksektir 1,2,9.
Risk grubu olan hastaların korunmasında çiğ peynir, pastörize olmamış süt veya süt ürünlerini yememeleri, çiğ sebze ve meyvaları iyi yıkamaları, hazır donmuş yiyecekleri uygun sıcaklıkta ısıtmaları öğüt verilir 1,2.
Listeia monositogenez enfeksiyonu ateş ve özellikle beyin sapına lokalize fokal nörolojik muayene bulguları olan immun sistemi baskılanmış hastalarda akla gelmeli ve gerekli tetkikler yapılarak erken evrede tedaviye başlanarak mortalite ve morbiditesi azaltılmalıdır.
)