Mental retardasyon, jinekomasti ve obesitesi olan 14 yaşındaki erkek hastanın yapılan tetkik ve muayenesi sonucu Borjeson-Forssman- Lehmann sendromu ön tanısı kondu. X’e bağlı hastalıkların, erkeklerin hemizigot olması nedeniyle X kromozomu sendromik veya non sendromik mental retardasyon genlerinin belirlenmesi ve haritalanması için açık bir lokus haline gelmiştir. ©2007, Fırat Üniversitesi, Tıp Fakültesi

Mental retardasyon IQ’nun 70’in altında olması ile belirlenir ve puana göre sınırda (~70), hafif (50-69), orta (35-49), şiddetli (20-34), ve derin (<19) olarak sınıflandırılır ¹. Prevalansı % 2-3’tür ². X kromozomu üzerindeki genler için hemizigot olmaları nedeniyle erkeklerde, X’e bağlı geçiş gösteren hastalıkların kolayca ortaya çıktığı bilinmektedir. Bu sebeple X kromozomu, sendromik veya non-spesifik mental retardasyon genlerini araştırmak için açık bir odak haline gelmiştir ¹. X’e bağlı geçiş gösteren mental retardasyon (XLMR) ilk kez 1940’larda tanımlanmakta, non-spesifik ve sendromik XLMR olmak üzere iki ana grupta incelenmektedir ³. Non-spesifik XLMR, herhangi bir morfolojik bozukluk, metabolik veya nörolojik özelliklerin olmadığı durumlarda kognitif fonksiyonları etkileyen, ilerleyici olmayan, genetik olarak heterojen durum olarak tanımlanır ¹. Non-spesifik XLMR’lerin prevalansı 1000 erkekte 0.9-1.4 olduğu sendromik ve non-spesifik XLMR’in toplam prevalansının ise 1000 erkekte 1.66 olduğu bildirilmektedir ^4,5. Bugüne kadar non-spesifik XLMR ailesinde, mutasyonları belirlenen 7 adet gen vardır. Bu genlerin bir çoğu (GDI1, OPHN1, PAK3, RPS6KA3, IL1RAPL ve TM4SF2) farklı aşamalarda intraselüler sinyal mekanizmasına katılmaktadır ⁶. XLMR ile ilişkisi olan 150’den fazla gen olduğu düşünülmektedir. XLMR genlerinin belirlenmesindeki gelişmeler sonucunda bu genlerin, kognitif fonksiyonların gelişmesine katkıda bulunan çeşitli yolaklarda ve hücresel aktivitelerde yer aldıklarını ortaya koymaktadır ³. XLMR için Arena ve Lubs tarafından 1991 yılında geliştirilen bilgisayar veritabanında, bilinen her yeni vaka için klinik bulgular, referanslar, haritalama, moleküler bilgiler ve OMIM numaraları güncellenerek kullanıcıya sunulmaktadır ⁷.

Bu çalışmada X’e bağlı geçiş gösteren Borjeson- Forssman- Lehmann sendromlu bir vaka literatür ışığında sunulmuştur.

Göğüslerinde büyüme ve şişmalık şikayetleri ile kliniğimize başvuran 14 yaşındaki erkek hasta, aralarında akrabalık bulunmayan 38 yaşındaki anne ve 48 yaşındaki babanın 4 çocuğundan biridir. Alınan dikkatli anamnezde kilo alımının son bir yılda arttığı ve obezite yönünden aile hikayesinin olmadığı belirlendi ve yapılan muayene sonucunda hastada obezite (Şekil 1), hafif mental retardasyon (IQ=65), tapering (sivrilen) parmak (Şekil 2), jinekomasti (Şekil 1), penis boyunun 7.5 cm (13.3±1.6) olduğu tespit edildi.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: obesite ve jinekomasti

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 2: sivrilen parmaklar (tapering fingers)

Hormon profilinde testosteron 0.683 ng/mL (2.80-8.0 ng/mL), estradiol 14.97 pg/mL (13.5-59.5 pg/mL), prolaktin 8.99 ng/dL (3-18 ng/dL), FSH 2.96 mIU/mL (1.5-12.4 mIU/mL), LH 2.76 mIU/mL (1.7-8.6 mIU/mL) ve DHEAS 228 µg/dL (35-430 µg/dL) olarak tespit edildi. Sella spot grafisi ve EEG bulguları normal olarak değerlendirildi.

Hastanın 50 hücresinin GTG bantlama yöntemi ile yapılan karyotip analizinde sonucun non-mozaik 46,XY olması klinik özelliklerinin de uymaması frajil X ve tanısından uzaklaştırmıştır.

Borjeson-Forssman-Lehmann ve Wilson-Turner Sendromlarının ayırıcı tanıda göz önüne alınması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Hastada küçük ayak, emosyonel labilite ve konuşma zorluğu olmaması ayrıca Wilson-Turner Sendromu ile çalışmalar yapan Gillian Turner ile yapılan görüşmeler sonucu hasta Borjeson- Forssman- Lehmann Sendromu lehine değerlendirilmiştir. Ancak hastanın ağır mental retardasyonu bulunmaması, konvülzyon hikayesinin olmaması tanı için moleküler çalışmanın gerekliliğini ortaya koymuştur. WTS ve BFLS’nun fenotipik özelliklerinde, ortak bulguların yüksek oranda bulunması her iki sendromun da X kromozomal lokuslara sahip genlerden kaynaklanması, olgumuz için muhtemel bir açıklamanın da mikrodelesyon şeklinde bir değişim olabileceğidir. Bu nedenle her iki sendromdan sorumlu olan genlerin lokusları arasında kalan bölgenin, spesifik problarla taranması ve moleküler açıdan incelenmesi kesin tanı için bir gerekliliktir.

* Aileden izin alınarak yayınlanmıştır.