Gereç ve Yöntem: Veriler, ayaktan teşhis ve tedavi uygulayan özel bir psikiyatri merkezine ardı sıra başvuran ve çalışmaya katılmayı kabul eden 136 hastadan elde edilmiştir. Katılımcılara demografik bilgiler anketi ve ilgili aracın Türkçe formu uygulanmıştır. Yapısal geçerlilik varimax dönüştürmesi kullanılarak temel bileşenler yöntemi ile değerlendirilmiştir. Kapsam geçerliğinin değerlendirilmesi için puan dağılımlarında çarpıklık değeri ile tavan ve taban etkileri incelenmiştir. Güvenirlik Cronbach alfa kullanılarak değerlendirilmiştir.

Bulgular: Araştırmaya alınan örneklemin yeterlilik indeksi 0.801’di. Faktör analizlerinde 3 faktör elde edilmiştir. Bu faktörler toplam varyansın %63.87’sini açıklamaktaydı. Cronbach alfa güvenirlik katsayısı 0.83 olarak saptanmıştır. Toplam memnuniyet puanı ile demografik değişkenler arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır.

Sonuç: Türkçeye kazandırılan bu anketin, ülkemizde ayaktan psikiyatri hizmeti veren kliniklerde kullanım için geçerli ve güvenilir bir araç olduğu saptanmıştır.

Alınan sağlık hizmeti ile ilgili memnuniyet düzeyi düştükçe, hastaların hekim önerilerine daha az uydukları çeşitli araştırmalarda ortaya konulmuştur ^4,5. Bunun yanında, memnun olanların tıbbi önerilere daha fazla uydukları ve daha az sağlık kurumu değiştirdikle-ri gösterilmiştir ^6-8 . Hasta memnuniyeti ölçütlerinin genellikle hastanelerin tüm birimlerinde kullanılmak üzere geliştirilirken son zamanlarda belirli hasta gruplarına ve hizmet verilen bölüme yönelik özel hasta memnuniyeti ölçütlerinin de geliştirildiği görülmektedir ^9,10.

Araştırmalarımızda, psikiyatri hizmetlerinden memnuniyeti ölçen, Türkçe’ye uyarlanmış uluslararası bir ölçek saptayamadık. Bu eksikliği gidermek düşünce-siyle, kendi özgün dilinde geçerli ve güvenilir olduğu daha önceden belirlenen ve özgün formunun dışında başka dillerde de ilgili çalışması yapılmış olan “Charleston Psychiatric Outpatient Satisfaction Scale” (CPOSS) başlıklı ölçüm aracını dilimize kazandırmaya karar verdik ^11,12.

Bu araştırmada, ayaktan teşhis ve tedavi başvurusunda bulunan psikiyatri hastalarına CPOSS’nin Türkçe for-mu olan Charleston Psikiyatriye Ayaktan Başvuran Hastalarda Memnuniyet Anketi’ni uygulayarak bu aracın Türkçe’de geçerli ve güvenilir olup olmadığını saptamayı amaçladık.

Bu çalışmanın etik açıdan uygunluğu, Hacettepe Üniversitesi Girişimsel Olmayan Etik Kurulu tarafından onaylanmıştır.

Charleston Psikiyatriye Ayaktan Başvuran Hasta-larda Memnuniyet Anketi
Anketin Türkçeye çevirisi iyi derecede İngilizce bilen bir psikiyatrist araştırmacı tarafından yapılmıştır. An-ketin özgün formuna kör durumda olan yine iyi derecede İngilizce bilen ikinci bir psikiyatrist araştırmacı tarafından da anket tekrar İngilizceye çevrilmiştir. Her iki araştırmacı tarafından yapılan karşılaştırma çalışmasında büyük ölçüde çevirilerin örtüştüğü gözlenmiş ve araştırmacılar tarafından bu çalışmada Türkçe for-mun son hali oluşturulmuştur.

Anket likert tipi 15 sorudan oluşmaktadır. İlk 14 soru beşli likert tipi ölçek formuna uygun olup anketteki sorulan değişkene 5: Mükemmel, 4: Çok iyi, 3: İyi, 2: Orta, 1: Kötü olarak kodlanmaktadır. 15. Soru ise “Bu merkezi bir arkadaşınıza ya da ailenizden birisine öne-rir misiniz?” olup cevapları 4: Kesinlikle Evet, 3: Muh-temelen Evet, 2: Muhtemelen Hayır, 1: Kesinlikle Hayır şeklinde yapılandırılmıştır.

Yöntem
Bu çalışma, Ankara İli Çankaya İlçesi’nde faaliyet gösteren, psikiyatri alanında ayaktan teşhis ve tedavi hizmeti veren özel bir psikiyatri merkezinde 01.07.2016 ile 15.08.2016 tarihleri arasında, art arda gelen ve çalışmaya katılmaya onam veren (gönüllü katılım formunu okuyup onaylayan) 136 hasta üzerinde yapılmıştır.

Çalışmadaki istatistik analizler, sosyal bilimler için geliştirilmiş paket istatistik bilgisayar programı (SPSS Windows, Version-22) kullanılarak yapılmıştır.

Çalışmanın yapıldığı sürede polikliniğe başvuran kişi sayısı 200 olarak belirlendiğinde %5 hata seviyesine göre, incelenen memnuniyet anketinin gerçekleşme olasılığı (p) %80 gerçekleşmeme olasılığı (q) %20 olarak ele alındığında gerekli örneklem büyüklüğünün (Sample Size Analysis) en az 132 olması gerektiği hesaplanmış; ulaşılan 136 kişi sayısı yeterli olarak kabul edilmiştir.

Yapısal geçerlilik: Ölçeğin yapısal geçerliği, varimax dönüştürmesi kullanılarak temel bileşenler yöntemi (Principal Components Analysis) ile incelenmiştir. Faktör sayısının belirlenmesinde özdeğeri (eigenvalue) 1’in üzerinde olan faktörler incelenmiştir. Verilerin faktör analizine uygun olup olmadığı “Kaiser-Mayer-Olkin” örneklem yeterliliği indeksi ile test edilmiştir.

Güvenirlilik Ölçütü Cronbach alfa güvenirlik katsayısı hesaplanarak incelenmiştir. Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması sonrasında, olguların toplam memnuniyet puanı ile demografik özellikleri arasındaki ilişki Pear-son korelasyon katsayısı ile araştırılmıştır.

Analizlerin değerlendirilmesinde p <0.05, istatistiksel anlamlılık düzeyi olarak kabul edilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Bazı sosyo-demografik değişkenler.

İlk faktör analizi: İlk faktör analizinde örneklem ye-terlilik indeksi 0.801 olarak hesaplandı. Temel bileşen-ler yöntemi ve varimax dönüştürmesi ile yapılan faktör analizinde özdeğeri 1’in üzerinde olan 4 faktör elde edildi. Bu 4 faktörün toplam varyansın %65’ini açıkla-dığı saptandı.

Son faktör analizi: İlk faktör analizinde incelenen değişkenlerden ikisinin (soru 13 ve 14) faktör yükü 0.50’ ın altında idi. Bu sorular çıkarılarak tekrarlanan faktör analizinde örneklem yeterlilik indeksi 0.810 olarak hesaplandı. Tekrarlanan analizde özdeğeri 1’in üzerinde olan 3 faktör elde edildi (Tablo 2). Bu 3 faktö-rün toplam varyansın %63.87’sini açıkladığı saptandı. Her bir faktörün açıkladığı toplam varyans oranı sıra-sıyla: %40.77; %13.09; %10.00 olarak hesaplandı.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Charleston psikiyatriye ayaktan başvuran hastalarda memnuniyet anketi toplam puan korelasyonları.

Kapsam geçerliği: Ölçekten alınan toplam puanlar için çarpıklık değerleri 0 ile –1 (Skew =-0.32; Kurt = -0.22) arasında bulundu.

Güvenirlik analizi: Ölçütün Cronbach alfa güvenirlik katsayısı 0.83 olarak hesaplandı. Alt ölçeklerin güve-nirlik katsayıları ise sırasıyla 0.82; 0.77; 0.75 şeklinde saptanmıştır. Toplam hasta memnuniyet puanı ile yaş (r =-0.02), cinsiyet (r =-0.12), eğitim düzeyi (r =0.03), çocuk sayısı (r =-0.10) ve ailede ruhsal hastalık (r = -0.13) arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı (p >0.05) (Tablo 3).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 3: Anketin faktör yapısı (Varimax rotasyon sonrası).

Faktör analizleriyle, ölçüm araçlarındaki soruların kendi aralarında nasıl benzer alanlarda toplandıkları tespit edilir. Saptanan her faktörün (soru kümesinin) bir yapıyı temsil ettiği kabul edilir. Araştırmamızda elde ettiğimiz 3 faktör ayaktan hasta memnuniyetinin farklı yapılarına işaret etmekteydi. Başka diller için yapılan çalışmalar değerlendirildiğinde, bildirilen özelliklere çok benzer bir faktör yapısının Türkçe çeviri ile de oluştuğunu saptadık ¹². Faktör isimlendirmelerini de yine bu çalışmalara koşut biçimde yapmaya çalıştık. İlk faktör de kümelenen 5 sorunun kapsadığı anlamlara bakıldığında bu faktör “Açıklama-işbirliği ve tedavinin kalitesi” olarak isimlendirilebilir. Bilgilendirilme ve hastanın görüşlerine saygı, alınan hizmetin fayda ve kalitesi, bu faktör altında kümelenmekteydi. İkinci faktör “Kurumun koşulları” olarak isimlendirilmiştir. Bu faktörde ise bekleme ve muayene odasının görünümü, polikliniğin çalışma saatleri ile şehirdeki konumu sorgulanmaktadır. Üçüncü faktör ise “Kurum çalışanla-rının tutumları” olarak isimlendirilebilir. Bu faktörde yer alan maddelerde sekreterin yardım severliği, öde-meler hakkında önceden verdiği bilgi ve kişinin mua-yene öncesi bekletilme süresi sorgulanmaktadır. Tanı ve tedavi hizmetini bir bütün olarak algılamamız gere-kirse hekim dışı çalışanların tutumlarının kurumdan memnuniyeti belirleyen faktörlerden birisi olması ol-dukça makul kabul edilebilir. Araştırmamızda elde edilen sonuçlarla, dilimize kazandırılan bu hasta mem-nuniyet anketinin sadece yapısal değil, aynı zamanda kapsam açısından da geçerli bir araç olduğu gösteril-miştir.

Araştırmamızdaki tüm Cronbach alfa değerlerinin sınır kabul edilen 0.70’in üzerinde hesaplanmış olması, hasta memnuniyet anketinin tümü ve her bir alt ölçeği-nin, elde edilen bulguların karşılaştırılmasında güveni-lir olarak kullanılabileceğini kanıtlamaktadır ^6,13,14.

Daha önce yapılan çalışmalarda yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi gibi demografik özellikler ile hasta memnuniyet düzeyi arasında ilişki olduğu gösterilmiştir ^15,16. Bu sebeple, kurumlar arasında karşılaştırma yapılırken, nesnel bir değerlendirme için elde edilen memnuniyet düzeylerinde bu özellikleri göz önünde bulunarak uyar-lama yapılması gerekmektedir ⁶. Araştırmamızın sonuçları hasta memnuniyet toplam puanının demogra-fik değişkenler ile ilişkisinin olmadığını göstermiştir (Tablo 4).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 4: Anket toplam puanının yordayıcıları.

Bu sonuç, dilimize kazandırılan bu anketin, herhangi bir uyarlama yapılmaksızın, kurumlar arası karşılaştır-malarda kullanılabileceğini göstermektedir. Bunun yanında, araştırma sadece bir kurumun ayaktan psiki-yatri hizmeti sunan bir kliniğinde yapıldığından, bu sonuç dikkatle yorumlanmalıdır.

Sonuç olarak; bu araştırma bulguları ayaktan psikiyatri hizmeti verilen kliniklerde hasta memnuniyetini belir-lemek amacıyla geliştirilen bu anketin Türkçe için geçerli ve güvenilir bir araç olduğunu göstermektedir.

1) Rubin HR. Can patients evaluate the quality of hospital care? Med Care Rev 1990; 47: 267-326.

2) Aharony L, Strasser S. Patient satisfaction: what we know about and what we still need to explo-re. Med Care Rev 1993; 50: 49-79.

3) Wolinski FD, Kurz RS. How the public chooses and views hospitals. Hosp Health Serv Adm 1984; 29: 58-67.

4) Ellwood PM Jr, Paul BA. But what about qua-lity? Health Aff 1986; 5: 135-40.

5) Franciosi M, Pellegrini F, De Berardis G, et al. Correlates of satisfaction for the relationship with their physician in type 2 diabetic patients. Diabetes Res Clin Pract 2004; 66: 277-86.

6) Tüzün EH, Eker L, Daşkapan A. Fizik tedavi poliklinikleri için hasta memnuniyet ölçeği: gü-venirliği ve geçerliği. Türk Fizyoterapi ve Re-habilitasyon Dergisi 2009; 20: 9-16.

7) Hardy GE, West MA, Hill, F. Components and predictors of patient satisfaction. Br J Health Psychol 1996; 1: 65-85.

8) Taylor SE. Health Psychology. New York: McGraw Hill: 1995.

9) Loblaw DA, Bezjak A, Bunston T. Development and testing of a visit-specific patient satisfaction questionnaire: the princess margaret hospital sa-tisfaction with doctor questionnaire. J Clin On-col 1999; 17: 1931-8.

10) Woodring S, Polomano RC, Haagen BF, et al. Development and testing of patient satisfaction measure for inpatient psychiatry care. J Nurs Ca-re Qual 2004; 19: 137-48.

11) Pellegrin LK, Stuart GW, Maree B, et al. A brief scale for assessing patients' satisfaction with ca-re in outpatient psychiatric services. Psychiatric Services 2001; 52: 816-9.

12) Elisha D, Khawaled R, Radomislensky I, Poni-zovsky AM. Validation of the Charleston psyc-hiatric satisfaction scale-Hebrew version adap-ted for use in Israel. Open Journal of Psychi-atry 2012; 2: 141-6.

13) Nunnally JC, Bernstein IH: Psychometric The-ory. 3. baskı, New York: McGraw-Hill: 1994.

14) DeVellis RF: Scale Development: Theory and Applications. Newbury Park: Sage Publications; 1991.

15) Young GJ, Meterko M, Desai KR. Patient satis-faction with hospital care: effects of demograp-hic and institutional characteristics. Med Care 2000; 38: 325-34.

16) Hargraves JL, Wilson IB, Zaslavsky A, et al. Adjusting for patient characteristics when analy-zing reports from patients about hospital care. Med Care 2001; 39: 635-41.