Gereç ve Yöntem: Çalışmamıza Tıp Fakültesi ikinci sınıfta öğrenim gören öğrenciler dâhil edilmiştir. Yüzyirmialtı öğrenciden 122’si (%96,8) çalışmaya katılmıştır. Öğrencilere 17 sorudan oluşan bir anket formu uygulanmıştır. Veriler, SPSS 22,0 paket programı ile analiz edilip yorumlanmıştır.

Bulgular: Araştırmamıza katılan 122 öğrencinin %88,5’i Klinik ve Kesitsel Anatomi dersi ile ilgili öğrenci görüşlerinin alınmasının gerekli olduğunu söylemiştir. Öğrencilerin %67,2’si Klinik ve Kesitsel Anatomi dersinin ders programında 10:20 ile 12:00 saatleri arasında olması gerektiğini ifade etmiştir. Klinik ve Kesitsel Anatomi dersini öğrencilerin %62,3’ü zaman kaybı olarak görmediği vurgulamıştır. Öğrencilerin %81,1’i ders öncesinde çalışma notu verilmesini, %89,3’ü ise Klinik ve Kesitsel Anatomi dersinin meslek yaşamı için gerekli olduğunu belirtmiştir. Ayrıca öğrencilerin %91’i Klinik ve Kesitsel Anatomi derslerinin iyi öğrenilmesinde, dersi veren hocanın etkisinin olduğunu ifade etmiştir.

Sonuç: Anatomi eğitiminin daha iyi öğrenilmesinde, öğrencilerden alınan geri bildirimlerin rolü oldukça önemlidir. Anatomi derslerinde öğrenilen bilgilerin kalıcı hale getirilmesinin ileride iyi hekimlerin yetişmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

1960 yılından itibaren anatomi eğitiminde önemli deği-şimler yaşanmıştır. Bu değişiklikler; anatomi ders saat-lerinin azaltılması, kadavra diseksiyonunun öğrenciler tarafından yapılmaması ve probleme dayalı öğretim yönteminin kullanılmasıdır. Bununla birlikte, anatomi teorik ve pratik derslerinde, anatomi için tasarlanmış modeller, radyolojik görüntüler, üç boyutlu bilgisayar yazılımları ve gerçek dokuların kullanılması da bu değişiklikler içerisinde sayılmaktadır ^3,4,6.

Tıp eğitiminin amacı, 1988 yılında yayınlanan Edin-burgh Bildirgesi’nde, bütün bireylerin sağlığını daha iyi seviyeye çıkaracak hekimler yetiştirmek olarak tanımlanmıştır ^7-9. Bundan dolayı öğrenme ortamları, eğitim programları ve öğrenmeyi kolaylaştırmak için yapılacak olan her türlü düzenleme mutlaka öğrenci merkezli olmalıdır. Bu nedenle eğitim ile ilgili olarak yapılacak olan tüm düzenlemelerden önce öğrencilerden geribildirim alınması ve alınan geribildirimler analiz edilerek, sonuçların yetkililerle paylaşılması, eğitim programlarında yapılacak olan düzenlemenin niteliğini arttırmada önemli bir rol oynayacaktır ⁴. Çalışmamız, 2018-2019 EğitimÖğretim yılı Tıp Fakültesi Dönem-II öğrencilerinin almış oldukları Klinik ve Kesitsel Anatomi dersi ile ilgili düşüncelerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.

Araştırma Evreni
Çalışmamızın araştırma evrenini, Balıkesir Üniversitesi, Tıp Fakültesi 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Klinik ve Kesitsel Anatomi dersini ilk defa ayrı bir ders olarak almış olan Dönem-II öğrencileri oluşturmuştur. Araştırmada örnek büyüklüğü hesaplanmamış olup, evrenin tamamına ulaşılması hedeflenmiştir. Bu kapsamda toplam 126 öğrenciden 122’si (%96,8) çalışmamıza katılmıştır. Çalışmamıza katılan öğrencilerin 72’si erkek (%59), 50’si kız (%41) olup, yaş ortalamaları 20,4±2,55 (minimum: 18, maximum: 32)’dir.

Anket Formu
Öğrencilere, literatür taraması yapılarak geliştirilen anket uygulanmıştır ^3,4,8,10. Uygulanan anket, 2 adet açık uçlu ve 15 adet kapalı uçlu olmak üzere 17 sorudan oluşmaktadır. Geri bildirimlerin güvenilirliğini arttırmak, öğrencileri baskı altında bırakmamak ve fikirlerini özgür bir şekilde ifade etmelerini sağlamak amacıyla öğrencilerden anket formu üzerine ad, soyad ve öğrenci numaralarını yazmamaları istenmiştir.

İstatistiksel Analiz
Öğrencilerden toplanan yanıtlar SPSS (Statistical Package for Social Sciences) 22,0 paket programına kaydedilip, istatistiksel analizler yapılmıştır. Elde edilen verilerin tanımlayıcı istatistikleri hesaplanmıştır. Sürekli değişkenlerin normallik analizi için Shapiro-Wilk testi kullanılmıştır. Sürekli değişkenlerin normallik varsayımı sağlanmadığından, tek değişkenli analizlerinde MannWhitney U ve Kruskal Wallis testleri kullanılmıştır. Benzer şekilde korelasyon analizinde de sürekli değişkenlerin normallik varsayımı sağlanmadığından Spearman korelasyon kullanılmıştır. Verilerin özeti; ortalama ± standart sapma olarak ifade edilmiştir. P değeri 0,05’ten küçük olan sonuçlar, istatistiksel olarak anlamlı şeklinde değerlendirilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Ankete katılan öğrencilerin mezun oldukları lise türüne göre dağılımları.

Öğrencilerin %18’i dönem tekrarı yaparken, %82’si dönem tekrarı yapmamıştır. Tıp Fakültesi’ni kendi isteğinizle mi seçtiniz sorusuna öğrencilerin %88,5’si “evet”, %11,5’i ise “hayır” yanıtını vermiştir. Katılımcıların mezun oldukları lise türü ile dönem tekrarı sorusu arasındaki ilişki incelendiğinde istatistiksel olarak fark bulunamamıştır (p>0,05). Tıp Fakültesini kendi isteği ile tercih edenlerin %55,6’si, kendi isteği ile tercih etmeyenlerin %85,7’si erkeklerden meydana gelmektedir. Tıp Fakültesi seçiminde öğrencinin isteği ile cinsiyet arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark tespit edilmiştir (p <0,05).

Çalışmamıza katılan 108 öğrenci (%88,5) Klinik ve Kesitsel Anatomi derslerinin işlenişi ile ilgili olarak öğrencilerden geri bildirim alınmasını gerekli görürken, 14 öğrenci (%11,5) gerekli olmadığını belirtmiştir. Öğrencilere yöneltilen “Klinik ve Kesitsel Anatomi dersinin ders programında hangi saatlerde olması daha iyi öğrenilmesine neden olur?” sorusuna 82 öğrenci (%67,2) “10:20-12:00” arasında olmasını istemiştir.

Öğrencilerin öğretim üyelerinin Klinik ve Kesitsel Anatomi dersini anlatma sürelerini değerlendirmeleri istenildiğinde, 64 öğrenci (%52,5) yeterli olduğunu, 40 öğrenci (%32,8) az olduğunu ve 18 öğrenci (%14,8) ise fazla olduğunu belirtmiştir. “Öğretim üyelerinin Klinik ve Kesitsel Anatomi derslerini anlatma süresi kaç dakika olmalıdır?” sorusuna katılımcılar bu sürenin ortalama 61,84 ± 35,15 (minimum:30, maksimum:120) dakika olmasının uygun olacağını belirtmişlerdir.

Araştırmamıza katılan öğrencilerin Klinik ve Kesitsel Anatomi dersini değerlendirilmesi için yapılan anket sorularına verdikleri yanıtlar tablo 2’de gösterilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Klinik ve Kesitsel Anatomi dersi ile ilgili anket soruları.

Yapılan istatistiksel analizler sonucunda öğrencilerin mezun oldukları lise türü ve dönem tekrarı yapıp yapmamaları ile anket soruları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmamıştır (p >0,05). Erkek ve kız öğrencilerin “Klinik ve Kesitsel Anatomi derslerinin stajlarınızdaki eğitim sürecinde faydalı olacağını düşünüyor musunuz?” sorusuna verdikleri yanıtlar arasında oluşan fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p <0,05).

Tıp eğitiminin temel taşlarından birisi de anatomi eğitimidir. Anatomi derslerinden alınan bilgi, klinikte hastalık teşhisinin konulmasında önemli bir rol oynamaktadır. Anatomi eğitimi, görsele dayalı bir eğitim olması nedeniyle, özellikle son zamanlarda klasik anatomi ders kitaplarında, radyolojik kesitsel görüntülerine ve klinik anatomi bilgilerine yaygın bir şekilde yer verilmektedir ¹⁰. Tıp öğrencilerinin Kesitsel anatomi eğitimini öğrenmeleri insan vücudu organlarının pozisyonlarını ve üç boyutlu yapılarını anlamalarını sağlar. Bu eğitim doğrultusunda, öğrencilerin klinik stajlarında karşılaştıkları radyolojik görüntüleri yorumlamalarına yardımcı olan temel bir beceridir. Bu nedenle klinik stajlarda anatomi eğitiminde rolü önemlidir ¹³.

Klinik ve Kesitsel Anatomi dersi ile ilgili hem son yıllarda yayınlanan anatomi ders kitaplarında geniş yer verilmesi, hem de öğrencilerin mevcut ders programına dâhil etmek istemeleri bu dersin önemini ortaya çıkarmıştır ^3,4,8. Acuner ve arkadaşlarının ¹⁴ yaptıkları çalışmada, öğrencilerin %77,43’ü mevcut ders programına sırasıyla Klinik, Kesitsel ve Radyolojik Anatomi derslerinin eklenmesini istediklerini belirtmişlerdir. Benzer şekilde Gülekon’un ¹⁰ 2017 yılında yaptığı çalışmada ”Sizce Klinik Anatomi dersi olmalı mıdır?” sorusuna katılımcılar çok yüksek oranda “evet” yanıtını vermiştir.

Eğitim ile ilgili olarak yapılacak olan düzenlemelerde öğrenci geri bildirimleri oldukça önemlidir. Çünkü eğiticilere dersin öğretilmesi için gerekli olan verileri sunmaktadır. Elde edilen bu veriler değerlendirilerek, öğrenci odaklı yapılan değişimler, öğretme sürecinin daha başarılı olarak sonuçlanmasına imkân sağlayacaktır ⁹. Öğrencilerin hem çalışmamızda hem de literatürde yapılan diğer çalışmalarda, öğrencilerden geribildirim alınmasını yüksek oranlarda gerekli olduğunu belirtmişlerdir ^12,13.

Anatomi eğitimi içerisinde klinik anatomi eğitimin olması gerektiğini yapılan çalışmalarla ortaya koyulmuştur ^8,15. Bu doğrultuda, çalışmamıza katılan öğrencilerin %62,3’ünün Klinik ve Kesitsel Anatomi derslerini zaman kaybı olarak görmemesi, %89,3’ünün Klinik ve Kesitsel Anatomi dersi meslek yaşamınız açısından gerekli olduğunu ve %90,2’sinin Klinik ve Kesitsel Anatomi derslerinin ileride alacakları klinik staj eğitimlerine olumlu etki edeceğini belirtmesi, bu dersin anatomi eğitimi içerindeki yerinin önemli vurgulamaktadır.

Araştırmamıza katılan öğrencilerden 111’inin (%91) Klinik ve Kesitsel Anatomi Dersini anlatan öğretim üyesinin, ders içeriğinin iyi öğrenilmesinde etkisi olduğunu belirtmiştir. Dersi anlatan öğretim üyesinin bilgi birikimi ve anlatma yeteneğinin, derslerin öğrenilmesi sürecinde tartışılmaz bir yere sahip olduğunu göstermektedir.

Sonuç olarak, öğrencilerden alınan geribildirim sonuçları değerlendirildiğinde, Klinik ve Kesitsel Anatomi dersleri için eğiticilere yol gösterebilecek anlamlı sonuçlar ortaya çıktığı görülmektedir. Eğiticiler tarafından Klinik ve Kesitsel Anatomi derslerinde oluşan eksikliklerinin ortadan kaldırılması, anatomi derslerinin öğrenciler tarafından daha iyi öğrenilmesine olanak sağlayabilecektir.

Sınırlamalar
Katılımcı sayımızın az olması, çalışmamızın sınırlılıklarını oluşturmaktadır.

1) Tuygar ŞF, Kuş İ, Karaca Saygılı Ö, Özcan E, Gülcen B. Tıp Fakültesi öğrencilerinin anatomi eğitimine yönelik memnuniyet düzeyleri ve ilgili değişkenlerin incelenmesi. Tıp Eğitimi Dünyası 2015; 42: 5-14.

2) Taner D. Fonksiyonel anatomi: Ekstremiteler ve sırt bölgesi. 7. Baskı. Ankara: HYB Yayıncılık, 2013; 1-3.

3) Yavuz F, Ertekin T, Elmalı F, Ülger H. Klinik öncesi ve klinik dönemde tıp öğrencilerinin anatomi eğitiminde kadavra kullanımı ile ilgili değerlendirmeleri. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2017; 26: 227-32.

4) Gözil R, Özkan S, Bahçelioğlu M ve ark. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi 2.sınıf öğrencilerinin anatomi eğitimini değerlendirmeleri. Tıp Eğitimi Dünyası 2006; 23: 27-32.

5) Tuygar ŞF. Tıp Fakültelerinde mezuniyet öncesi anatomi eğitiminin öğrenci geribildirimleri ile değerlendirilmesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, Balıkesir, Balıkesir Üniversitesi 2014.

6) Carmichael SW, Pawlina W. Animated powerpoint as a Tool to Teach Anatomy. Anat Rec 2000; 261: 83-8.

7) Sayek İ, Odabaşı O, Kiper N. Türk Tabipler Birliği Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitimi Raporu. Ankara. Türk Tabipleri Birliği Yayınları 2010.

8) Arı İ, İrgil E, Kafa İM, Şendemir E. Bir anket çalışması: Anatomi eğitimi ve öğrencilerin düşünceleri. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2003; 29: 15-8.

9) Atay E, Çınar Ş, Özçelik Bozkurt Ö, Tokpınar A, Soysal H, Doğan U. Anket çalışması: Tıp Fakültesi Dönem 1 öğrencilerinin sosyo-demografik özellik-leri ve anatomi eğitimi hakkındaki düşünceleri. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2016; 25: 24-8.

10) Gülekon İN. Anatomi eğitiminde radyolojik ve klinik anatominin yeri: Öğrenci görüşleri. Gazi Medical Journal 2017; 28: 179-83.

11) Özcan E, Vatansever A. Balıkesir Üniversitesi Tıp Fakültesi Dönem-II öğrencilerinin anatomi eğitimini değerlendirmeleri. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2018; 5: 164-8.

12) Vatansever A, Özcan E. Tıp Fakültesi Dönem 1 ve Dönem 2 öğrencilerinin anatomi pratik eğitimini değerlendirmeleri. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2018; 44: 125-8.

13) Perumal V. A sectional anatomy learning tool for medical students: development and user-usage analytics. Surg Radiol Anat 2018; 40: 129-300.

14) Acuner AM, Yalçın M, Ersoy M, Tekdemir İ, Ersoy F. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi anatomi dersine ilişkin öğretme-öğrenme sürecinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 1999; 52: 211-8.

15) Arı İ, Şendemir E. Anatomi eğitimi üzerine öğrenci görüşleri. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2003; 29: 11-4.