[ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]
Fırat Tıp Dergisi
2020, Cilt 25, Sayı 3, Sayfa(lar) 140-146
[ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
Diş Hekimliği Fakültesi Öğrencilerinin Tıbbi Atıklar Hakkındaki Bilgi ve Tutumlarının Araştırılması
Türkkan ÖZTÜRK KAYGUSUZ3, Burkay YAKAR2, Osman ATAŞ3, Edibe PİRİNÇCİ2
1Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıp Eğitimi Anabilim Dalı, Elazığ
2Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Elazığ
3Fırat Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi Çocuk Diş Hekimliği Anabilim Dalı, Elazığ, Türkiye
Anahtar Kelimeler: Tıbbi Atık, Diş Hekimliği, Öğrenci, Atık Yönetimi, Bilgi, Tutum, Medical Waste, Dentistry, Students, Waste Management, Knowledge, Attitude
Özet
Amaç: Tıbbi atıkların çalışan ve çevre sağlığı üzerinde ki olumsuz etkilerinin azaltılması etkin bir tıbbi atık yönetim planının uygulanması ile mümkündür. Tıbbi atık yönetim planının etkin şekilde yönetiminde en önemli görev sağlık çalışanlarına düşmektedir. Araştırmamızda önemli bir tıbbi atık kaynağı olan diş hekimliği kliniklerinde görev alacak olan diş hekimliği fakültesi öğrencilerinin tıbbi atıklar hakkında ki bilgi ve tutumlarının incelenmesi amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Kesitsel ve tanımlayıcı tipte tasarlanan çalışmamızın evrenini 2018-2019 eğitim öğretim yılında diş hekimliği fakültesine kayıtlı toplam 170 öğrenci oluşturmuştur. Araştırma 145 öğrenci (cevaplanma oranı %85) ile tamamlanmıştır. Araştırmamızda toplam 41 soru ve üç bölümden oluşan anket formu ile katılımcıların sosyodemografik özellikleri ile tıbbi atıklar hakkında ki bilgi ve tutumları değerlendirilmiştir.

Bulgular: Araştırmaya dahil edilen 145 katılımcının yaş ortalaması 20.33±1.25 yıl idi. Katılımcıların %45.5’i yetersiz bilgi düzeyi, %51,7’si ise yetersiz olumlu tutum düzeyine sahipti. Katılımcıların öğrenim yılı arttıkça olumlu tutum sayılarının arttığı saptandı (p <0.001). Tıbbi atık bilgi düzeyi ile olumlu tutum arasında pozitif yönde anlamlı korelasyon saptandı (p =0.002). Tıbbi atık ve yönetimi dersi sonrası katılımcıların tıbbi atıklar hakkında ki bilgi düzeyi ders öncesi bilgi düzeyinden daha yüksekti (p <0.001).

Sonuç: Geleceğin diş hekimi adaylarının tıbbi atıklar hakkında ki bilgi ve tutumlarının yetersiz olduğu düşünülmüştür. Tıbbi atıkların hem sağlık hem çevre hem de ülke ekonomisi üzerinde ki olumsuz etkisi düşünüldüğünde öğrencilerin eğitim programlarında tıbbi atık eğitimlerinin önemsenmesi, ders sayı ve içeriklerinin gözden geçirilerek öğrencilerin daha fazla bilgilendirilmesinin önemli olduğu düşünülmüştür.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Giriş
    Tıbbi atıklar sağlık hizmeti sunulan yerlerde tanı, tedavi, aşılama veya insan ya da hayvan araştırmaları sonucu oluşan atıklar olarak tanımlanmaktadır 1. Hastanın tedavisi esnasında riskli sıvalarla temas eden (örneğin kan, idrar, feçes ve diğer vücut sıvıları) tüm maddeler tıbbi atık olarak değerlendirilir. Tıbbi atıklar sağlık sektöründe çalışanlar için potansiyel risk faktörü olmasının yanında çevre ve halk sağlığı için de önemli bir küresel sorundur 2.

    Tıbbi atıkların çevreye ve insan sağlığına zarar vermemesi kuruluşlar için hayati önem arz etmektedir ve bunun yolu da tıbbi atıkların doğru ve uygun şekilde yönetilmesiyle olur. Tıbbi atık yönetiminin etkin şekilde uygulanmasının kilit noktası atıkların doğru şekilde ayrıştırılması, depolanması, taşınması ve bertarafını gerektirir 3. Tıbbi atıkların yönetimindeki kötü ve uygunsuz davranışların sağlık tehditlerini arttırdığı ve sağlık çalışanları başta olmak üzere genel halk sağlığı ve insanlar üzerinde olumsuz etkilere neden olduğu bildirilmiştir 4. Sağlık personelinin bilgi ve tutum düzeyinin tıbbi atık yönetiminde önemli rol oynadığı yetersiz bilgi ve tutum düzeylerinin tıbbi atık yönetim planına uyumu azalttığı bildirilmiştir 4. Birçok geri kalmış ülkede hala tıbbi atıkların evsel atıklara karıştırıldığı bunun da çevre ve halk sağlığı için önemli bir tehdit oluşturduğu bildirilmiştir. Tıbbi atık yönetiminin uygunsuz yapıldığı koşullarda öncelikli olarak Hepatit B ve C, tifo, kolera, tuberküloz, deri ve solunum sistemi enfeksiyonları başta olmak üzere bulaşıcı hastalıkların hem sağlık çalışanları hem de halk üzerinde ciddi tehlikeler oluşturduğu bilinmektedir 5.

    Diş hekimliği kliniklerinde üretilen atıklarda diğer hastanelerde üretilen atıklar ile benzerdir. Patojen mikroorganizmaların çoğu oral sekresyonlardan izole edildiğinden diş hekimleri hastalarını tedavi ederken enfeksiyon açısından risk altındadır. Diş hastaneleri doğrudan kana ve tükürüğe maruz kalan aletleri ve materyalleri kullandığından potansiyel enfeksiyon kaynaklarıdır 6. Restorasyon amaçlı kullanılan akrilikler, baskı malzemeleri ve civa gibi birçok kimyasal madde, uygun şekilde kullanılmazsa, olası çevresel ve insan sağlığını etkileyebilir bu yüzden diş hekimliği kliniklerinde tıbbi atık kurallarına azami dikkat gösterilmesi gerekmektedir 7,8.

    Diş hekimliği çalışanları arasında tıbbi atık bilgi, tutum ve farkındalığı hakkında yapılan çok az çalışma mevcuttur. Diş hekimliği profesyonellerinin bilgi, tutum ve farkındalık düzeyleri ile ilgili yurt dışında yapılan birkaç çalışmada genelde bilgi düzeyinin ve olumlu tutum ve farkındalık düzeyinin yetersiz olduğu vurgulanmıştır 9. Ülkemizde ise diş hekimleri ve geleceğin diş hekimi adayları olan diş fakültesi öğrencilerinin tıbbi atık konusunda ki bilgi, tutum ve farkındalıklarını inceleyen çalışmaya literatürde rastlanmamıştır.

    Araştırmamızda önemli bir tıbbi atık kaynağı olan diş hekimliği kliniklerinde görev alacak olan diş hekimliği fakültesi öğrencilerinin tıbbi atık hakkındaki bilgi, tutum, farkındalık ve davranışlarının araştırılması amaçlanmıştır.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Materyal ve Metot
    Geleceğin diş hekimi adaylarının tıbbi atık yönetimi hakkında ki bilgi, tutum ve davranışlarını araştırmak amacı ile tanımlayıcı ve kesitsel tipte bir çalışma yürütülmüştür. Araştırmamızın evrenini diş hekimliği fakü-temize kayıtlı ve eğitim öğretime devam eden araştırmaya katılmaya gönüllü tüm öğrenciler oluşturmuştur. Araştırmanın yürütüldüğü tarihler arasında diş hekimliği fakültemizde dönem 1, dönem 2 ve dönem 3 öğrencileri eğitim ve öğretime devam etmekteydi ve evrenin büyüklüğü 170 öğrenci idi. Tüm evrene ulaşmayı hedeflediğimiz çalışmamızda çalışma kriterlerine uyan ve çalışmaya katılmaya gönüllü olan 145 katılımcı (%85) araştırmamıza dahil edildi. Araştırma Fırat Üniversitesi girişimsel olmayan araştırmalar etik kurulunca onaylanmıştır (etik kurul onayı: 2019: 12/09) .

    Araştırmamızın bağımsız değişkenleri sosyodemografik anket formu ile elde edilen (yaş, cinsiyet sınıf, eğitim durumu) verilerden oluşmuştur. Araştırmamızın bağımlı değişkenleri ise katılımcıların tıbbi atık hakkında ki bilgi, tutum ve davranışlarını ölçtüğümüz anket formu verilerinden elde edilmiştir. Araştırmamızda uygulanan ve katılımcıların tıbbi atık hakkında ki bilgi, tutum ve davranışlarını sorgulayan anket formu dersi anlatan öğretim üyesi tarafından hazırlanmıştır. Diş Hekimliği eğitim ve öğretim müfredatı kapsamında tüm öğrencilere tıbbı atıklar ve yönetimi dersi anlatılmaktadır. Araştırmamızda kullanılan ve katılımcıların tıbbi atık hakkında ki bilgi, tutum ve davranışlar sorguladığımız anket formu ilgili dersin öğrenim hedef ve amaçları doğrultusunda ve literatür verileri taranarak dersi anlatan öğretim üyesi tarafından hazırlanmıştır. Anket formu çoktan seçmeli 41 sorudan oluşmaktadır. Anket formunun ilk 7 sorusu ile katılımcıların sosyo-demografik özellikleri sorgulanmıştır. Anket formu katılımcıların tıbbi atıklar hakkında ki tutum ve farkındalıklarını sorgulamak için 7 soru, bilgi düzeylerini sorgulamak amacı için ise 26 soru içermekteydi. Anket formunda 1 soru ise katılımcıların tıbbi atıkların doğru ayrıştırılmama nedenine yönelik görüşlerini bildirmeleri için tasarlanmıştır. Anket formunda bulunan sorulara verilen doğru cevaplar katılımcıların olumlu tutum ve davranışları ile tıbbi atık bilgi düzeyini ölçmek için kullanılmıştır. Katılımcıların sorulara verdikleri doğru sayısı ve olumlu tutum sayısı üzerinden katılımcıların bilgi puanı ve tutum ile farkındalık puanı hesaplanmıştır. Katılımcıların bilgi puanı ile tutum ve farkındalık puanı 100 üzerinden değerlendirilmiştir. Bilgi anketinde yer alan 26 sorunun toplam puanı 100 iken tutum ve farkındalık anketinde 7 sorunun toplam puanı 100 olarak değerlendirilmiştir. Katılımcıların bilgi puanı (doğru sayısı X 100/26) tutum puanı ise (olumlu tutum sayısı X 100/7) formülü ile hesaplanmıştır. Anket sorularına verilen doğru cevap sayısı arttıkça olumlu tutum ve farkındalık ile bilgi düzeyinin arttığı şeklinde değerlendirilmiştir. Hem farkındalık hem de bilgi durumunun değerlendirilmesinde katılımcıların aldığı puanların medyan değeri dikkate alınmıştır. Hem bilgi durumu hem de farkındalık durumunda medyan puanın altında kalan katılımcılar yetersiz farkındalık ve yetersiz bilgi düzeyine sahip şeklinde sınıflandırılmıştır.

    Anket formu gönüllü olan ve çalışma kriterlerine uyan tüm katılımcılara yazılı onamları alındıktan sonra tıbbi atık ve yönetimi dersi öncesinde uygulanmıştır. Anket formları araştırmacıların gözetimi altında katılımcılara dağıtılmış ve katılımcılara gerekli bilgilendirmeler yapıldıktan sonra anket formlarını doldurmaları istenmiştir. Bir araştırmacı katılımcıların sorularını yanıtlamak için hazır beklemiştir. Katılımcılardan etik kurallar çerçevesinde anket formlarına isim yazmamaları istenmiştir. İlgili dersin anlatılmasından sonra ders sonrası tıbbı atık hakkında ki bilgi düzeyinin değerlendirilmesi amacı ile sadece bilgi düzeyini ölçen 26 soru tekrardan uygulanmıştır. İlgili dersin tıbbı atık hakkında ki bilgi düzeyine katkısının değerlendirilmesi anket formlarına katılımcıların isim yazmamasından dolayı sadece ders öncesi doğru sayı ortalaması ile ders sonrası doğru sayı ortalamasının karşılaştırılması yolu ile değerlendirilmiştir.

    Araştırmamızın dahil edilme kriterleri; çalışmaya katılmaya gönüllü olmak, diş hekimliği fakültemiz öğrencisi olmak ve eğitim ve öğretime devam etmek olarak belirlenmiştir. Diş hekimliği fakültesi ile öğrencilik ilişiği kesilmiş olan, derslere devam etmeyen ve çalışmanın yapıldığı tarihlerde fakülte dışında başka bir yerde görevli olanlar çalışmaya dahil edilmemiştir.

    İstatistiksel analiz
    Verinin istatistiksel analizi IBM SPSS 22 istatistik paket programında yapılmıştır. Verinin normal dağılım gösterip göstermediği Shapiro-Wilk testi ile incelenmiştir. Verinin tanımlayıcı istatistikleri, sürekli veriler-de normal dağılım gösteren değişkenler için ortalama ±standart sapma olarak, normal dağılım göstermeyen değişkenler için [medyan (minimum: maksimum)] olarak ve kategorik değişkenler için frekans, yüzde [n (%)] olarak belirtilmiştir. Normal dağılım göstermeyen sürekli verilerin analizi iki bağımsız grubun analizi için Mann-Whitney U testi, ikiden fazla bağımsız grubun analizinde ise Kruskal Wallis testi ve post Hoc test olarak Dunn testi kullanılmıştır. İki sürekli değişken arasında ki ilişkinin incelenmesinde ise Spearman Korelasyon analizi kullanılmıştır. Non-parametrik dağılım gösteren iki bağımlı grubun analizinde ise Wilcoxon T testi kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi p =0.05 olarak belirlenmiştir. İstatistiksel olarak anlamlı bulunan anlamlılık değerleri tablolar içinde koyu renkle belirtilmiştir.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Bulgular
    Araştırmamıza dahil edilen 145 katılımcının yaş ortalaması 20.33±1.25 idi. Katılımcıların %96.6’sı tıbbi atık eğitimi almadığını beyan ederken tıbbi atık kavramını bildiğini beyan edenlerin oranı %86.2 idi (Tablo 1).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 1: Katılımcıların sosyodemografik özellikleri.

    Katılımcıların bilgi düzeyini ölçmek için 26 soru tutum ve davranışlarını ölçmek için ise 7 soru soruldu. Katılımcıların bilgi ve tutum ve davranış sorularına verdikleri yanıtların dağılımı tablo 2’de sunulmuştur.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 2: Katılımcıların bilgi, tutum ve davranış doğru sayıları.

    Katılımcıların eğitim yılı arttıkça olumlu tutum sayısının arttığı saptanmıştır (p <0.001). Tıbbi atık nedir biliyor musunuz sorusuna evet diyenlerin hem bilgi düzeyi (p <0.001) hem de olumlu tutum sayısı (p =0.013) istatistiksel olarak daha yüksek saptanmıştır (Tablo 3).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 3: Katılımcıların bazı özelliklerinin bilgi düzeyi ve tutum üzerine etkisi.

    Katılımcıların tıbbi atıklar hakkında ki bilgi düzeyi ile olumlu tutum sayısı arasında pozitif anlamlı bir korelasyon olduğu saptanmıştır (p =0.002). Bilgi düzeyi arttıkça olumlu tutum sayısının da arttığı saptanmıştır (Tablo 4).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 4: Doğru sayısı ile olumlu tutum sayısı arasında ki ilişkinin incelenmesi.

    Araştırmamızda katılımcıların tıbbi atık ve yönetimi dersi sonrası aynı sorular ile tekrar bilgi düzeyleri ölçüldü. Ders sonrası katılımcıların anketten aldığı bilgi puan seviyelerinin anlamlı düzeyde yüksek olduğu görüldü (p <0.001) (Tablo 5).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 5: Katılımcıların ders öncesi ve sonrası bilgi puan durumları.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Tartışma
    Diş hekimliği uygulamalarında çevre ve çalışanlar için tehlike arz eden biyomedikal atıklar ortaya çıkar. Biyomedikal atıkların doğru yönetimi için hükümet, sivil toplum kuruluşları, sağlık tesisi ve sağlık personelinin birlikte hareket etmesi gerekmektedir 10. Literatür verilerinde özellikle gelişmekte olan ülkelerde biyomedikal atık yönetiminin ve sağlık çalışanlarının bilgi ve tutumlarının yetersiz olduğu bildirilmiştir 11-13.

    Araştırmamızda diş hekimliği öğrencilerimizin 26 sorudan oluşan bilgi düzeyi anketimizde ortalama doğru sayısı 11.39 ve bilgi puan ortalamalarının 43.82 olduğu görülmüştür. Katılımcıların %45.5’inin ortalama bilgi puanının altında yani yetersiz bilgi düzeyine sahip olduğu görülmüştür. Elde ettiğimiz bulgular, öğrencilerimizin tıbbi atıklar hakkında bilgi düzeylerinin yetersiz olduğunu düşündürmüştür. Literatürde İran’da diş hekimliği öğrencilerinin biyomedikal atıklar ile ilgili bilgi düzeyinin değerlendirildiği ve 6 çalışmanın dahil edildiği bir sistematik derleme araştırmasında diş hekimliği öğrencilerinin bilgi düzeyi ortalama puanları en düşük 35.00 ila en yüksek 74.55 puan aralığında bildirilmiştir. İran’da yapılan bu 6 araştırmanın tamamında diş hekimliği öğrencilerinin bilgi düzeyinin düşük olduğu bildirilmiştir 14. Hindistan’da diş hekimliği öğrencilerinin biyomedikal atıklar hakkında ki bilgi, tutum ve davranışlarının araştırıldığı 6 araştırmanın incelendiği sistematik derleme çalışmasında öğrencilerin biyomedikal atıklar hakkında bilgi düzeyinin yetersiz olduğu bildirilmiştir 15. Literatürde ülkemizde diş hekimliği öğrencileri arasında yapılan benzer bir çalışmaya rastlanmamıştır Ülkemizde diş hekimliği kliniklerinde hekim ve diğer çalışanlar ile yapılan bir araştırmada biyomedikal atıklar hakkında bilgi puan ortalaması 69,0±10 olarak bildirilmiş ve ortalama puanın üzerinde puan alan katılımcılar yeterli bilgi düzeyine sahip oldukları ve bunlarında oranının katılımcıların %48.3’ünü oluşturduğu yani katılımcıların %51.7’sinin bilgi düzeyinin yetersiz olduğu bildirilmiştir (16). Elde ettiğimiz %43.82’lik yetersiz bilgi düzeyine sahip katılımcı oranı genel literatür bilgileri ile benzerlik göstermiştir.

    Katılımcıların bilgi puanlarına etki eden sosyodemografik faktörleri incelediğimizde sadece daha önce tıbbi atıklar hakkında eğitim aldığını beyan eden grubun almayan gruptan istatistiksel olarak anlamlı düzeyde bilgi puanlarının yüksek olduğu görülmüştür. Literatürde daha önce alınan tıbbi atık eğitiminin tıbbi atık bilgi düzeyi üzerinde ki etkisini araştıran bir çalışmaya rastlanmamıştır. Araştırmamızda sadece katılımcılara daha önce tıbbi atık hakkında eğitim alıp almadıkları sorgulanmıştır. Daha önce tıbbi atıklar hakkında eğitim aldığını beyan edenlerde bilgi düzeyini yüksek saptamamızın beklenen bir bulgu olduğu düşünülebilir. Kumar et al 17 yaptığı araştırmada diş hekimliği öğrencilerinin öğrenim yılı arttıkça bilgi düzeylerinin arttığını, en yüksek bilgi puan ortalamasının son sınıf öğrencilerinde olduğunu bildirmişlerdir. Fakültede geçirilen yıl arttıkça daha fazla tıbbi atıklar hakkında bilgi ve eğitim alınmasının bu sonuca neden olabileceğini bildirmişlerdir. Araştırmamızda sınıflar arasında tıbbi atık bilgi puanı bakımından fark olmadığı bulunmuştur. Kumar et al 17 eğitim yılı arttıkça bilgi düzeyinin artması beklenir şeklinde ki bulguları elde ettiğimiz bulgular ile çelişkili bulunmuştur. Fakültemizin yeni kurulan bir fakülte olması ve her üç sınıfa devam eden öğrencilerin ilk kez tıbbi atık dersine katılmaları bu farklılığın sebebi olabileceğini düşündürmüştür.

    Araştırmamızda katılımcıların %51.7’sinin tıbbi atıklar hakkında olumlu tutumlarının ve farkındalıklarının yetersiz olduğu saptanmıştır. Ranjan et al 18 diş hekimliği öğrencileri arasında yaptıkları araştırmada katılımcıların %44.1’inin tıbbi atık yönetimi açısından farkındalıklarının yetersiz olduğunu, tıbbi atıkların geri dönüşümü bakımından ise katılımcıların %60’ının yetersiz farkındalık ve tutum sergilediklerini bildirmişlerdir. Nepal’de diş hekimliği öğrencileri arasında yapılan araştırma katılımcıların %50.0’ının Nepal tıbbi atık yönetmeliği hakkında ki farkındalıklarının yetersiz olduğu bildirilmiştir 10. Elde ettiğimiz bulgular literatür verileri ile benzerlik göstermiştir ve öğrencilerimizin tıbbi atıklar konusunda farkındalıklarının yetersiz olduğunu düşündürmüştür.

    Amalgam diş hekimliği pratiğinde çok sık kullanılan ve çevreye ciddi yan etkileri olan bir madde olarak bildirilmiştir. Amerikan Diş Hekimliği Birliği amalgamın zararlı etkilerini azaltmak için kapalı bir kapta saklanarak daha sonra geri dönüşüme gönderilmesini önermektedir 19. Araştırmamızda öğrencilerimizin %48.3’ünün amalgamın nasıl imha edileceği ve saklanacağını bilmediği saptanmıştır. Tippat et al 20 ve Ranjan et al 18 yaptığı 2 ayrı çalışmada katılımcıların amalgam hakkında ki bilgi ve farkındalık düzeylerinin yetersiz olduğunu bildirmişlerdir. Literatür verileri ve elde ettiğimiz bulgular diş hekimliği öğrencilerinin günlük pratiklerinde sıklıkla karşılaştıkları amalgam hakkında yeterli bilgi ve farkındalık düzeyine sahip olmadıkları saptanmıştır. Öğrencilerin pratik eğitimleri esnasında kullandıkları malzemelerin tehlikeleri hakkında bilgilendirilmeleri hem bilgi düzeylerine hem de farkındalıklarının arttırılmasına katkı sağlayabilir.

    Tıbbi atıklar hakkında ki farkındalığa etki eden faktörleri incelediğimizde fakültede geçirilen yıl arttıkça ve tıbbi atıklar nedir sorusuna evet yanıtını verenlerde olumlu tutum ve farkındalığın arttığı saptanmıştır. Kumar et al 17 diş hekimliği öğrencileri arasında yaptığı araştırmada sınıf yükseldikçe tıbbi atıklar hakkındaki bilgi düzeyi ve farkındalığın arttığı, intern diş hekimliği öğrencilerinin en yüksek bilgi düzeyi ve farkındalık puanlarına sahip olduklarını bildirmişlerdir. Beklenen bir bulgu olarak literatür ile uyumlu olarak fakülte de geçirilen yıl artıkça tıbbi atık farkındalığının arttığını söyleyebiliriz. Araştırmamızda tıbbi atık bilgi düzeyi ile tutum ve farkındalık puanlarının istatistiksel olarak anlamlı korelasyon gösterdiği ve bilgi artıkça farkındalığında arttığı saptanmıştır.

    Araştırmamızda ilgili ders sonrası katılımcıların bilgi düzeyleri araştırmacılar tarafından tekrardan incelenmiş olup ders sonrası katılımcıların bilgi puanlarının anlamlı düzeyde yükseldiği görülmüştür. Literatürde araştırmamıza benzer şekilde eğitim öncesi ve eğitim sonrası bilgi puan durumlarının karşılaştırıldığı çalışmaya rastlanmamıştır. İlgili ders sonrası bilgi puanının yüksek çıkması beklenen bir bulgu olarak değerlendirilebilir. Ders öncesi ve sonrası bilgi puanları arasında ki farkın istatistiksel olarak anlamlı olması konu ile ilgili ders müfredatının eğitimin bir parçası haline getirilerek öğrencilerin bilgi düzeylerinin arttırılabileceğini düşündürmüştür.

    Araştırmamızın bazı kısıtlılıkları vardır. Araştırmamızın kesitsel tipte bir çalışma olması elde ettiğimiz bulguların tüm diş hekimliği öğrencileri için yorumlanmasını kısıtlamaktadır. Katılımcıların tıbbi atıklar hakkında ki farkındalıklarının kendi beyanlarına dayandırılarak ölçülmesi de çalışmanın bir diğer kısıtlılığı olarak değerlendirilebilir. Katılımcıların bilgi ve farkındalık puanları ve durumları elde edilen ortanca değere göre değerlendirilip literatür ile karşılaştırılmıştır. Benzer çalışmalar ile puanlama açısından farklılıklar olabileceğinden elde edilen bulguların literatür verileri ile daha objektif bir değerlendirme açısından kısıtlılığa sebep olmuş olabilir. Diğer bir taraftan ise bilgi düzeyini ölçmek için hazırlanan soruların dersi anlatan öğretim üyesi tarafından dersin öğrenim hedef ve amaçları tarafından hazırlanmış olması araştırmanın güçlü yanı olarak değerlendirilebilir. İleride yapılacak araştırmalarda çalışmamızın kısıtlılıkları dikkate alınarak yürütülecek daha geniş tabanlı ve benzer değerlendirme metotları kullanılarak yapılacak araştırmalar ile konunun daha iyi aydınlatılabileceği kanısındayız.

    Sonuç olarak geleceğin diş hekimi adayları olan diş hekimliği fakültesi öğrencilerinin tıbbi atıklar konusunda bilgi ve farkındalık düzeylerinin yetersiz olduğu görülmüştür. Öğrencilerden tıbbi atık nedir sorusuna evet cevabı verenlerin yani tıbbi atık hakkında daha önceden bilgi sahibi olanların tıbbi atık bilgi puanı ve farkındalık puanlarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Araştırmamızın bir diğer bulgusu olarak tıbbi atıklar hakkında bilgi düzeyi arttıkça farkındalığın da arttığı görülmüştür. Tıbbi atıkların hem sağlık hem çevre hem de ülke ekonomisi üzerinde ki olumsuz etkisi düşünüldüğünde öğrencilerin eğitim programlarında tıbbi atık eğitimlerinin önemsenmesi, ders sayı ve içeriklerinin gözden geçirilerek öğrencilerin daha fazla bilgilendirilmesinin önemli olduğu düşünülmüştür.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Kaynaklar

    1) Köşe Ş. Hastane Atıkları In: Yüce A, Çakır N, (editorler). Hastane Enfeksiyonları. 1. Baskı, İzmir: Güven Kitabevi, 2003: 276-83.

    2) Sarker MA, Harun‑Or‑Rashid M, Hirosawa T et al. Evaluation of knowledge, practices and possible barriers among healthcare providers regarding medical waste management in Dhaka, Bangladesh. Med Sci Monit 2014; 20: 2590‑7.

    3) Stratmann G. Clinical Waste & Offensive Waste Disposal Procedure. 1. Baskı, London: UCL, 2016: 2-5.

    4) Romin H, Akkajit P. A study of knowledge, attitude and practice (KAP) of personel in clinic regarding infection waste management case study: Mueang Phuket District, Phuket. Int J Environ Sci Dev 2018; 9: 152-6.

    5) Çamözü E, Kitiş Y. Hastane temizlik hizmetleri personelinin tıbbi atıkların toplanması, taşınması ve depolanması ile ilgili bilgi ve uygulamalarının belirlenmesi. TAF Prev Med Bull 2011; 10: 631-40.

    6) Sudhakar V, Chandrashekar J. Dental health care waste disposal among private dental practices in Bangalore City, India. Int Dent J 2008; 58: 51-4.

    7) Mehta A, Gupta M, Upadhyaya N. Status of occupational hazards and their prevention among dental professionals in Chandigarh, India: A comprehensive questionnaire survey. Dent Res J (Isfahan) 2013; 10: 446-51.

    8) Pandit NB, Mehta HK, Kartha GP, Choudhary SK. Management of biomedical waste: Awareness and practices in a district of Gujarat. Indian J Public Health 2005; 49: 245-7.

    9) Narang RS, Manchanda A, Singh S, Verma N, Padda S. Awareness of Biomedical Waste Management Among Dental Professionals and Auxiliary Staff in Amritsar, India. J Oral Health and Dent Manag 2012; 11: 162-9. 10. Singh T, Ghimire TR, Agrawal SK. Awareness of biomedical waste management in dental students in different dental colleges in Nepal. Biomed Res Int 2018: 1742326.

    11) Sharma S. Awareness about biomedical waste management among health care personnel of some important medical centers in Agra. IJESD 2010; 1: 251-5.

    12) Sushma MK, Bhat S, Shetty SR, Babu SG. Biomedical dental waste management and awareness of waste management policy among private dental practitioners in Mangalore City, India. Tanzania Dental J 2010; 16: 39-43.

    13) Hassan MM, Ahmed SA, Rahman KA, Biswas TK. Pattern of medical waste management: existing scenario in Dhaka City, Bangladesh. BMC Public Health 2008; 8: 36-5.

    14) Moradi Khanghahi B, Jamali Z, Pournaghi Azar F, Naghavi Behzad M, Azami-Aghdash S. Knowledge, Attitude, Practice and Status of Infection Control among Iranian Dentists and Dental Students: A Systematic Review. J Dent Res Dent Clin Dent Prospects 2013; 7: 55-60.

    15) Kapoor D, Nirola A, Kapoor V, Gambhir RS. Knowledge and awareness regarding biomedical waste management in dental teaching institutions in India- A systematic review. J Clin Exp Dent 2014; 6: 419-424.

    16) Kaya T. Diş tedavi merkezlerinde tıbbi atık yönetimi (Yüksek Lisans Tezi). İzmir: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı; 2016.

    17) Kumar S, Rahman R. Knowledge, awareness, and practices regarding biomedical waste management among undergraduate dental students. Asian J Pharm Clin Res 2017; 10: 341-5.

    18) Ranjan R, Pathak R, Singh DK, Jalaluddin M, Kore SA, Kore AR. Awareness about biomedical waste management and knowledge of effective recycling of dental materials among dental students. J Int Soc Prev Community Dent 2016; 6: 474-9.

    19) Best Management Practices for Amalgam Waste. The American Dental Association (ADA). Erişim tarihi: 06. 10. 2019. http://www.ada.org/~/media/ADA/Member%20Center/Files/topics_amalgamwaste_brochure.ashx

    20) Tippat SK, Pachkhade AU. Survey of Bio‑Medical Waste Disposal System in Some Hospitals of Amravati City. IJCPS 2015; 4: 530‑5.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • [ Başa Dön ] [ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
    [ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]