[ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]
Fırat Tıp Dergisi
2005, Cilt 10, Sayı 2, Sayfa(lar) 050-053
[ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
Hemodiyaliz Hastalarında Biyoelektrik İmpedans Analiz Yönteminin Vücut Kompozisyonunun Belirlenmesindeki Etkinliği
Oğuz ÖZÇELİK1, Ayhan DOĞUKAN2, Hüsamettin KAYA3
1Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı, ELAZIĞ
2Nefroloji Bilim Dalı, ELAZIĞ
3 Biyoistatistik Anabilim Dalı, ELAZIĞ
Anahtar Kelimeler: Biyoelektrik impedans, yağ dokusu, hemodiyaliz, Bioelectrical impedance, fat mass, hemodialysis
Özet
Amaç: Biyoelektrik impedans analizinin (BİA) akut su kaybının olduğu durumlarda vücut kompozisyon ölçüm etkinliğinin ve klinik olarak kullanım güvenliğini belirlemek.

Gereç ve Yöntem: Hemodiyaliz tedavisi gören 24 hastasının vücut kompozisyonları dializ öncesi ve sonrası ayaktan-ayağa BİA ile ölçülüp değerlendirildi. Pearson korelasyon analizi ve eşleştirilmiş t-testi sonuçların değerlendirilmesinde kullanıldı ve p<0.05 önemli olarak kabul edildi.

Bulgular: Diyaliz sonrası hastaların ortalama (±SH) vücut ağırlıkları 2.15±0.2 kg, azaldı (%3.77, P=0.0001). Vücut yağ miktarı ise diyaliz sonrasında -0.7 kg ile 1.3 kg arasında değişti (ortalama %2.15 artma, P=0.02). Hastaların yağ kitlelerinde 3 farklı durum gözlendi: 6 hastada (%25) yağ miktarında azalma, 4 hastada (%16.7) değişim gözlenmedi, 14 hastada ise (%58.3) yağ miktarında artma gözlendi. Vücut su miktarı ile vücut yağ oranı arasında negatif yönde lineer bir korelasyon bulundu (r = - 0.516, P< 0.009).

Sonuç: BİA vücut su miktarından etkilenerek vücut yağ oranını hatalı ölçmektedir. Vücut kompozisyon ölçümünün hayati oranda önemli olduğu obez, kardiyak problemli veya hemodiyalizli hastalar için karar verilme durumunda BİA metodunun hatalı sonuçlar verebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Önemli olarak elde edilen bulgular diğer tekniklerce desteklenmelidir. ©2005, Fırat Üniversitesi, Tıp Fakültesi

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Giriş
    Böbrek hastalığının son devrelerinde mortalite ve morbidite durumlarının belirlenmesinde vücut nutrisyonel durumu önemli bir yer tutmaktadır 1,2. Vücut nutrisyonel durumunun tespitinde antropometrik 3,4 ve albumin, transferin gibi bazı serum parametreleri 5,6 gibi farklı yöntemler kullanılmakla birlikte son yıllarda bioelektrik impedans analizi de (BİA) kullanılmaya başlanmıştır 7-9. Bununla birlikte BİA’nın klinik olarak vücut komposizyon ve nutrisyonel durum değerlendirmesindeki etkinliği tam olarak aydınlığa kavuşturulamamıştır 10,11.

    Vücut dokularının yapısına bağlı olarak elektrik iletimindeki farklılıkların tespitine dayanan BİA, endokrinoloji, nefroloji, kardiyoloji gibi klinik bilimleri başta olmak üzere birçok klinik ve de spor bilimlerinde vücut kompozisyon analizi için sık kullanılan bir önemli bir yöntemdir 11-14.

    BİA metodu, ölçüm kolaylığı, taşınabilirliği, maliyetinin nispeten düşük olması ve güvenilirliği nedeniyle vücut bileşenlerinin belirlenmesine yönelik diğer kompleks yöntemlere tercih edilmektedir. BİA çocuklarda, gençlerde ve erişkinlerde güvenle kullanılmaktadır 13,15. Bununla birlikte bu yöntem vücut kompozisyonlarını belirlerken vücut su miktarından kolaylıkla etkilenebilmektedir 16. Obez ve aşırı kilolu hemodiyaliz hastalarında BİA’nın hatalı sonuç verdiği gösterilmiştir 17.

    BİA’nin vücut kompozisyonlarının belirlenmesindeki etkinliğinin gösterilmesi önemli bir noktadır 18. Bu çalışmanın amacı hemodializ hastalarının vücut kompoziyonlarının hemodializ öncesi ve sonrası ölçülerek vücuttan su çekilmesi durumunda BİA’nin etkinliğinin belirlenmesi ve çalışma sonucunda hatalı sonuç oluşması durumunda ise bunun olması gereken değerlerden sapmasının hesaplanarak normal standartların belirlenmesine yardımcı olmaktır.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Materyal ve Metot
    Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı Hemodiyaliz Ünitesinde diyaliz tedavisi gören hastalardan gönüllü olarak 24 tanesi (11 erkek, 13 bayan) çalışmaya katıldılar. Hastaların ortalama (+SH) yaş, boy ve vücut ağırlıkları 45.3+3.8 yıl (11-73 yıl), 152.7+2.3 cm (120-175 cm) ve 56.01+3.9 kg (24-97.2 kg) idi. Hastalara lokal etik kurul tarafından onaylı olan çalışma protokolü ile ilgili bilgiler verilerek yazılı onayları çalışmadan önce alındı.

    Deneklerin vücut kompozisyonlarının ölçülüp değerlendirilmesinde ayaktan-ayağa BİA yöntemi uygulandı (Tanita Body Fat Analyser, model TBF 300). BİA, yağsız doku kitlesi ve yağın elektriksel geçirgenlik farkına dayalı bir analiz yöntemidir. BİA cihazı ile vücut yağ yüzdesi (%), yağ ağırlığı, yağsız doku oranı ve ağırlığı, toplam vücut ağırlığının % olarak sıvı seviyesi, toplam vücut su miktarı, bazal metabolik oran (tahmini), ortalama enerji gereksinimi (tahmini), beden kitle endeksi, akım geçişine karşı vücut direnci (impedans) belirlenir.

    Hastaların ölçümleri diyaliz öncesi ve sonrasında yapıldı. Diyaliz sırasında hastaların ek gıda ve sıvı alımlarına izin verilmedi. Pearson korelasyon analizi ve eşleştirilmiş t-testi sonuçların değerlendirilmesinde kullanıldı ve p<0.05 önemli olarak kabul edildi.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Bulgular
    Her hastanın dializ sonrası kilo kaybı ve yağ değişim miktarı şekil 1 de gösterilmiştir. Diyaliz sonrası hastaların ortalama (±SH) vücut ağırlıkları 56.98+3.9 kg dan 54.83+3.9 kg a (2.15±0.2 kg, minumun 0.4 kg ile maksimum 4.7 kg) azaldı (%3.77, P=0.0001) (Şekil 1). Vücut toplam yağ miktarı ise diyaliz sonrasında 3 farklı durum gözlendi: 6 hastada (%25) yağ miktarında azalma, 4 hastada (%16.7) değişim gözlenmedi, 14 hastada ise (%58.3) yağ miktarında artma gözlendi (Şekil 1). Genel olarak yağ miktarındaki değişim -0.7 kg ile 1.3 kg arasında değişmekle birlikte ortalama (±SH) 13.91+2.4 kg dan 14.21+2.3 kg’ma artış gösterdi (0.3±0.1 kg, %2.15, P=0.02) (Tablo 1). Yağsız vücut kitlesinde 0.5 kg ile 5.4 kg arasında azalama gözlendi (%6.0, P=0.0001): 42.10+2.2 ve 39.57+2.1 (Tablo 1).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 1: Deneklerin hemodiyaliz sonrası birey olarak vücut ağırlıklarındaki (gri kolon) ve yağ miktarındaki (siyah kolon) değişimleri.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 1: Hastaların ortalama (±SH) vücut kitle indeksleri (VKİ), vücut ağırlığı (VA), yağ dokusu (FM), vücut yağ yüzdesi (FM%), yağsız dokular (FFM) ve total vücut su (TBW) miktarlarının diyaliz önceci (DÖ), diyaliz sonrası (DS), toplam değişim değerleri (Kg) ve değişim yüzdeleri (%Değişim).

    Vücut yağ yüzdesinde 21.74+2.4 dan 23.46+2.3 ’a artma gözlenmesidir (%7.9, P=0.0001). Diyaliz sonrasında vücut yağ yüzde artışı zayıf hastalarda (vücut kitle indeksi 18.5 kg/m2 altında olan) daha yüksek oranlarda görülmekte (Şekil 2).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 2: Vücut kitel indeksi (VKİ, kg/m2) ve vücut yağ yüzdesi değişim.

    Toplam vücut su miktarı 30.82+1.6 kg dan 28.99+1.5 kg a (1.83±0.1 kg) azaldı (Tablo 1). Vücut su miktarı ile vücut yağ oranı arasında negatif yönde lineer bir korelasyon bulundu (r = - 0.516, P< 0.009) (Şekil 3). Hemodiyaliz sırasında su çekilmesine bağlı olarak gelişen kilo kaybı ile vücutta değişen su miktarındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterdi (P=0.002).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 3: Vücut su kaybı ile yağ dokusundaki değişme arasındaki ilişkinin korelasyon analizi.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Tartışma
    BİA metodu noninvazif, ucuz olması, kullanımının kolaylığı ve hastaya radyasyon vermemesi gibi durumlar nedeni ile sık tercih edilen vücut kopmpozisyon değerlendirme yöntemidir. BİA metodunun klinik amaçlı olarak vücut kompozisyon ölçümündeki etkinliği çeşitli çalışmalarda gösterilmesine (19, 20) rağmen etkinliği bazı çalışmalarda tam olarak gösterilememiştir 17,21.

    Yapılan çalışmalarda hemodiyaliz hastalarında kardiovasküler risk içeriğinin değerlendirilmesinde vücut kompozisyon ölçümünün önem arz ettiği gösterilmiştir 16. BİA metodunun hemodializ hastalarında ölçüm zamanına bağlı olarak etkin sonuç verebileceği ileri sürülmüştür 8,22. Zayıf ve kilolu hemodializ hastalarında BİA etkin olarak vücut kompozisyonunu ölçtüğü gösterilmiştir 23. Bu çalışmada elde ettiğimiz bulgular bize BİA ile vücut kompozsiyonu belirlenmesi vücut su miktarının normalin üzerinde olduğu durumlarda anlamlı değişmelere yol açtığını göstermektedir 24. Vücuttan hemodializ sırsasında akut olarak sıvı çekilmesine bağlı olarak vücut yağ oranında genelde artma görülse bile denekler arasında sabit kalma veya azalma gibi farklılıklar da görülmektedir (Şekil 1). Bunun nedenleri tam olarak izah edilememekle birlikte vücut ekstraselüler sıvı osmalilitesinin rol oynadığı düşünülebilinir 25 Genç ve sağlıklı bireylerde intravenöz furosemid uygulanmasına bağlı gelişen akut dehidratasyon sonucunda yapılan BİA ile vücut komposziyon değerlendirilmesinin hatalı sonuç verdiği gösterilmiştir 26. Çalışmada elde ettiğimiz önemli bir nokta zayıf vücut yapısına sahip olan hastaların su kaybına bağlı vücut kompozisyonlarındaki farklılaşmanın daha fazla olmasıdır (Şekil 2). BİA’nın vücut yağ ölçümü etkinliği vücut su miktarı ile ters oranda etkilenmektedir (Şekil 3). BİA vücuttaki su miktarı ve elektrolit dengesi değişimi ile etkilenebilmektedir 27,28. Vücudun üst ve alt kısımlarının ayrı değerlendirildiği BİA yöntemi ile yapılan çalışmada hemodiyaliz hastalarında elde edilen sonuçların güvenilirliği sorgulanmıştır 29. Üzerinde durulması gereken önemli bir nokta ise bu çalışmada kullandığımız BİA ayaktan-ayağa ölçüm sistemine dayanmakta olup hücre içi ve dışı sıvıları ayrı ayrı ölçmemekte toplam vücut suyunu göstermektedir. Çalışma sırasında total vücut sıvı değişiminin ölçümü de yağ ölçümünde olduğu gibi sitatistiksel olarak hatalı sonuçlar içermektedir.

    Diğer önemli bir nokta obezite kliniğinde sıklıkla hastaların vücut kompozisyonlarını ölçmede ve tedavi durumunu değerlendirmede kullanılan BİA metodunun obez hastalarda (özelliklede morbid obezlerde, VKİ>40 kg/m2) gelişebilecek sıvı birikimine bağlı olarak vücut kompozisyon takibininde hatalı sonuçlar verebileceğidir 30. Obezlerde uygulanan tedavi sonunda elde edilen kilo kayıplarının ve obezite ile ilgili risk faktörlerinin azaltılmasının takibinde de vücut kompozisyon ölçümü önemli bir yer tutmaktadır 31,32. Bu nedenle vücut su miktarı ile yağ ölçümü arasındaki ilişki tedavi sırasında göz önünde bulundurulmalıdır 33.

    BİA kolay ve basit bir yöntem olarak klinik alanda hasta takibinde sık olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte obez, kardiyak problemli veya hemodiyalizli hastalar için önemli kararlar verilme durumunda BİA tekniğinin vücut su miktarından etkilendiği ve yağ oranını eksik veya fazla ölçtüğü göz önüne alınmalıdır. Diğer vücut kompozisyon ölçüm tekniklerince desteklenmediği durumlarda ise BİA metodunun hastalara tek ölçüm yerine sık olarak uygulanması ödemli olan durumlarda elde edilecek olan hatalı sonuçların azaltılmasına neden olacaktır.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Kaynaklar

    1) Marcen R, Teruel JL, de la Cal MA, Gamez C. The impact of malnutrition in morbidity and mortality in stable haemodialysis patients. Spanish Cooperative Study of Nutrition in Hemodialysis. Nephrol Dial Transplant 1997; 12: 2324-2331.

    2) Ikizler TA, Hakim RM. Nutrition in end-stage renal disease. Kidney Int 1996; 50: 343-357.

    3) Qureshi AR, Alvestrand A, Danielsson A, ve ark. Factors predicting malnutrition in hemodialysis patients: A crosssectional study. Kidney Int 1998; 53: 773-782.

    4) Kopple JD, Zhu X, Lew NL, Lowrie EG. Body weight-for-height relationships predict mortality in maintenance hemodialysis patients. Kidney Int 1999; 56: 1136-1148.

    5) Kaysen GA, Stevenson FT, Depner TA. Determinants of albumin concentration in hemodialysis patients. Am J Kidney Dis 1997; 29: 658-668.

    6) Goldwasser P, Kaldas AI, Barth RH. Rise in serum albumin and creatinine in the first half year on hemodialysis. Kidney Int 1999; 56: 2260-2268.

    7) Maggiore Q, Nigrelli S, Ciccarelli C, ve ark. Nutritional and prognostic correlates of bioimpedance indexes in hemodialysis patients. Kidney Int 1996; 50: 2103-2108.

    8) Dumler F. Use of bioelectric impedance analysis and dual-energy X-ray absorptiometry for monitoring the nutritional status of dialysis patients. ASAIO J 1997; 43: 256-260.

    9) Isenring E, Bauer J, Capra S, Davies PS. Evaluation of foot-tofoot bioelectrical impedance analysis for the prediction of total body water in oncology outpatients receiving radiotherapy. Eur J Clin Nutr 2004; 58: 46-51.

    10) Lukaski HC. Validation of body composition assessment techniques in the dialysis population. ASAIO J 1997; 43: 251- 255.

    11) Jebb SA, Elia M: Techniques for the measurement of body composition: A practical guide. Int J Obes Relat Metab Disord 1993; 17: 611-621.

    12) Erselcan T, Candan F, Saruhan S, Ayca T. Comparison of body composition analysis methods in clinical routine. Ann Nutr Metab 2000; 44: 243-248.

    13) Özçelik O, Çolak R, Ayan V, Aslan M. Adolesanların vücut bileşimlerinin değerlendirilmesinde vücut kitle indeksi ve biyoelektrik impedans analizinin karşılaştırılması. Fırat Tıp Dergisi 2002; 7: 865-870.

    14) Salinari S, Bertuzzi A, Mingrone G, ve ark. Bioimpedance analysis: a useful technique for assessing appendicular lean soft tissue mass and distribution. J Appl Physiol. 2003; 94: 1552- 1556.

    15) Sung RY, Lau P, Yu CW, Lam PK, Nelson EA. Measurement of body fat using leg to leg bioimpedance. Arch Dis Child 2001; 85: 263-267.

    16) Guida B, Trio R, Nastasi A, ve ark. Body composition and cardiovascular risk factors in pretransplant hemodialysis patients. Clin Nutr 2004; 23: 363-372.

    17) Guida B, De Nicola L, Pecoraro P, ve ark. Abnormalities of bioimpedance measures in overweight and obese hemodialyzed patients. Int J Obes Relat Metab Disord 2001; 25: 265-272.

    18) Dittmar M. Reliability and variability of bioimpedance measures in normal adults: effects of age, gender, and body mass. Am J Phys Anthropol 2003; 122: 361-370.

    19) Lazzer S, Boirie Y, Meyer M, Vermorel M. Evaluation of two foot-to-foot bioelectrical impedance analysers to assess body composition in overweight and obese adolescents. Br J Nutr 2003; 90: 987-992.

    20) Utter AC, Nieman DC, Ward AN, Butterworth DE. Use of the leg-to-leg bioelectrical impedance method in assessing bodycompositionchange in obese women. Am J Clin Nutr 1999; 69: 603–607.

    21) Nunez C, Gallagher D, Visser M, ve ark. Bioimpedance analysis: evaluation of leg-to-leg system based on pressure contact footpad electrodes. Med Sci Sports Exerc 1997; 29: 524–531.

    22) Di Iorio BR, Scalfi L, Terracciano V, Bellizzi V. A systematic evaluation of bioelectrical impedance measurement after hemodialysis session. Kidney Int 2004; 65: 2435-2440.

    23) Dumler F, Schmidt R, Kilates C, ve ark. Use of bioelectrical impedance for the nutritional assessment of chronic hemodialysis patients. Miner Electrolyte Metab 1992; 18: 284-287.

    24) Abrahamsen B, Hansen TB, Hogsberg IM, Pedersen FB, Beck- Nielsen H. Impact of hemodialysis on dual X-ray absorptiometry, bioelectrical impedance measurements, and anthropometry. Am J Clin Nutr 1996; 63: 80-86.

    25) Berneis K, Keller U. Bioelectrical impedance analysis during acute changes of extracellular osmolality in man. Clin Nutr 2000; 19: 361-366.

    26) Cin SD, Braga M, Molinari M, Cristallo M, Di Carlo V. Role of bioelectrical impedance analysis in acutely dehydrated subjects Clin Nutr 1992; 11: 128-133.

    27) Kyle UG, Bosaeus I, De Lorenzo AD, ve ark. Bioelectrical impedance analysis-part II: utilization in clinical practice. Clin Nutr 2004; 23: 1430-1453.

    28) Asghar RB, Green S, Engel B, Davies SJ. Relationship of demographic, dietary, and clinical factors to the hydration status of patients on peritoneal dialysis. Perit Dial Int 2004; 24: 231- 239.

    29) Sinning WE, De Oreo PB, Morgan AL, Brister EC. Monitoring hemodialysis changes with bioimpedance. What do we really measure? ASAIO J 1993; 39: M584-589.

    30) Lazzer S, Boirie Y, Meyer M, Vermorel M. Evaluation of two foot-to-foot bioelectrical impedance analysers to assess body composition in overweight and obese adolescents. Br J Nutr 2003; 90: 987-992.

    31) Powell LA, Nieman DC, Melby C, ve ark. Assessment of body composition change in a community-based weight management program. J Am Coll Nutr 2001; 20: 26-31.

    32) Graci S, Izzo G, Savino S,ve ark. Weight cycling and cardiovascular risk factors in obesity. Int J Obes Relat Metab Disord 2004; 28: 65-71.

    33) Sartorio A, Conte G, Morini P, ve ark. Changes of bioelectrical impedance after a body weight reduction program in highly obese subjects. Diabetes Nutr Metab 2000; 13: 186-191.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • [ Başa Dön ] [ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
    [ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]