Gereç ve Yöntem: Çalışma grubunu Çanakkale il merkezindeki sağlık ocaklarına başvuran ve olasılıksız örneklem yöntemiyle seçilen 366 kadın oluşturmuştur. Kesitsel olan bu çalışmanın verileri Şubat 2006- Mart 2007 tarihleri arasında araştırmacılar tarafından hazırlanan anket formu ile yüz yüze görüşme yöntemiyle toplandı. Araştırmaya başlamadan önce ilgili kurumlardan ve anket formunu uygulanmadan önce kadınlardan sözel onam alındı. Veriler bilgisayar ortamında yüzdelik, ortalama ve ki-kare kullanılarak değerlendirildi.

Bulgular: Çalışma bulgularına göre kadınların %80,9'u eşi tarafından herhangi bir şiddet türüne maruz kalmaktadır. Kadınların eğitim düzeyi eşlerinden gördükleri fiziksel (p=0.036) ve ekonomik şiddet (p=0.001) oranlarında farklılık oluşturduğu ancak duygusal (p=0.367) ve cinsel şiddet oranlarında (p=4.971) farklılık oluşturmadığı belirlendi. Şiddete en fazla ilkokul mezunu, en az ise okur-yazar olmayan kadınların maruz kaldığı saptandı.

Sonuç:Kadınların % 80,9'unun evliliği süresinde en az bir kez eşi tarafından şiddet görmektedir. Kadınlar arasında en fazla yaşanan şiddet türü duygusal şiddettir. Şiddete en fazla ilkokul mezunu kadınlar, en az ise okur-yazar olmayan kadınlar maruz kalmaktadır. Sonuçlar doğrultusunda halk sağlığı hemşirelerinin multidisipliner bir yaklaşımla, kadınların şiddete yönelik destek sistemlerini güçlendirmesi önerilebilir..©2008, Fırat Üniversitesi, Tıp Fakültesi

Şiddet; fiziksel, duygusal, cinsel ve ekonomik olabilir. Fiziksel şiddet vurma, fırlatma, tekmeleme, yakma gibi bireyde fiziksel yaralanmalara neden olma; duygusal şiddet sözel saldırı veya tehditlerle bireyi yıldırma, alay etme ve küçümseme; cinsel şiddet bireyin isteği dışında baskı yada güç kullanarak cinsel aktiviteye zorlanma; ekonomik şiddet hakların istismar edilmesi, para yada malın kötüye kullanılması şeklinde tanımlanabilir³. Konya'da yapılan bir çalışmada kadınların %31.7'si dayağı, %2.3'ü cinsel ilişkiye zorlanmayı, %7.9'u küçümseme, küfür, alay etme, hakaret ve emretmeyi, %5.7'si eğitim ve sosyal haklarının engellenmesini, %52.4'ü hepsini şiddet olarak kabul etmiştir.. Gelişmekte olan ülkelerde kadınların %20-50 si eşlerinin fiziksel şiddetlerinin kurbanıdır⁶. İstanbul'da yapılan bir çalışmada kadınların %40.4'ü⁷; Bolu'da %50.9'u⁸ ; Aydın'da %14.4'ü⁹; Nikaragua'da %52'si¹⁰ ; Güney Afrika'da %24.6'sı¹¹ şiddete maruz kalmaktadır.

Şiddetin ortaya çıkmasında birçok değişken rol oynar. Bu değişkenlerden biri kadınların eğitim düzeyidir^4,6,8,11-14. Yapılan çalışmalarda eğitim düzeyi yükseldikçe kadının şiddeti onaylamadığı ve daha az şiddete maruz kaldığı saptanmıştır^13,15-17

Sağlık çalışanlarının temel rollerinden birisi şiddeti tanımak, şiddet mağdurların bakım sağlamak ve uygun hizmetleri sunmaktır³. Hemşireler şiddetin önlenmesinde ve gelecekteki yaralanmaların önüne geçilmesinde; şiddetin taramasını ve tanısını yaparak, kadınları eğiterek kadınların başvuracakları kaynakları öğreterek etkili olabilirler¹. Bir konuyu problem olarak dile getirebilmek, önemini ortaya koyabilmek, yerel yönetimi harekete geçirebilmek için öncelikle sorunun ve etkileyen değişkenlerin tanımlanmasına ihtiyaç vardır.

Amaç:
Araştırma eğitim düzeyinin Çanakkale'de yaşayan kadınların eşlerinden fiziksel, duygusal, cinsel ve ekonomik şiddet görme oranları üzerinde etkili olup olmadığını saptamak amacıyla yapılmıştır.

Kesitsel olan bu çalışmanın verileri, araştırmacılar tarafından hazırlanan anket formu ile toplandı. Anket formu kadınların demografik özelliklerini ve şiddet davranışlarını literatür doğrultusunda^3,18 tanımlayan sorulardan oluşturuldu.

Araştırmaya başlamadan önce ilgili kurumlardan izin, anket formunu uygulanmadan önce kadınlardan sözel onam alındı. Araştırmanın bağımsız değişkeni kadınların eğitim düzeyi, bağımlı değişkenini ise şiddet görme prevelansı olarak belirlendi. Verilerin değerlendirilmesi bilgisayar ortamında SPSS 10.0 Windows paket programında yüzdelik, aritmetik ortalama ve eğitim düzeyinin şiddet prevelansında farklılık oluşturup oluşturmadığını belirlemek için ki-kare testi kullanıldı.

Hipotezler:

H₁: Eğitim düzeyi düşük olan kadınlarda fiziksel şiddet oranı daha yüksektir.
H₂<: Eğitim düzeyi düşük olan kadınlarda ekonomik şiddet oranı daha yüksektir.
H₃: Eğitim düzeyi düşük olan kadınlarda duygusal şiddet oranı daha yüksektir.
H₄: Eğitim düzeyi düşük olan kadınlarda cinsel şiddet oranı daha yüksektir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Kadınların Bazı Demografik Özelliklerine Göre Dağılımı

Evliliği süresince en az bir kez eşi tarafından şiddet türlerinden herhangi birine maruz kalan kadınların (%80.9), %68'i duygusal, %56.8'i cinsel, %47'si ekonomik ve %43.4'ü ise fiziksel şiddete uğramıştır (Grafik 1).

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: Kadınların eğitim durumlarına göre eşlerinden şiddete maruz kalma oranlarının dağılımı

Kadınların ifadelerine göre şiddet davranışları gruplandırılarak tablo 2'de gösterilmiştir. Fiziksel şiddet davranışları içinde ilk üç sırada itme (%29), eşya fırlatma (%28.4) ve tokat atma (%25.7); duygusal şiddet davranışları içinde ilk üç sırada kadınların yaptıklarının onaylanmaması (%53.6), ilgi gösterilmemesi (%47.5), sevgi gösterilmemesi (39.9), ekonomik şiddet davranışlarında ilk sırada kadının ev dışında çalışılmasına izin verilmemesi (%30.1); cinsel şiddet davranışları arasında ilk üç sırada aşırı kıskançlık (%43.7), aşırı şüphecilik 8%19.1) ve cinsel ihtiyaçların kocalar tarafında göz ardı edilmesi (%10.9) yer almaktadır.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Kadınların Kendi İfadelerine Göre Maruz Kaldıkları Şiddet Türlerine Göre Dağılımı (n=366)*

Çalışma bulgularına göre ilkokul mezunu olan kadınların %55.3'ü eşi tarafından fiziksel, %51.7'si duygusal, %57'si ekonomik ve %51.4'ü cinsel şiddete maruz kaldıkları ve bu grubun diğer gruplar arasında en yüksek oranda şiddete maruz kalan grup olduğu saptanmıştır (Tablo 3, Grafik 1).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 3: Kadınların Eğitim durumlarına Göre Eşlerinden Şiddet Görme Oranlarınınn Dağılımı

Kadınların eğitim düzeyi fiziksel (p=0.036) ve ekonomik şiddet (p=0.001) görme üzerinde etkili ancak duygusal (p=0.367) ve cinsel şiddet görme (p=4.971) üzerinde etkili bulunmamıştır (Tablo 3)

Bu bağlamda araştırma hipotezleri ret edilmiştir. Çünkü fiziksel ve ekonomik şiddet en fazla ilkokul mezunu olan kadınlarda, en az ise okur-yazar olmayan kadınlarda saptanmıştır. Cinsel ve ekonomik şiddet üzerinde ise kadınların eğitim düzeyinin etkisinin olmadığı saptanmıştır.

Gelişmekte olan ülkelerde kadınların %20-50'si eşlerinin fiziksel şiddetlerinin kurbanıdır⁶. İstanbul'da yapılan bir çalışmada kadınların %40.4'ü⁷; Bolu'da %50.9'u⁸; Aydın'da %14.4'ü⁹; Nikaragua'da %52'si¹⁰; Güney Afrika'da %24.6'sı¹¹ şiddete maruz kalmaktadır. Mayda ve Akkuş'un (2004) Bolu'da yaptıkları çalışmada kadınların %25.9'u duygusal ve %8.6'sı cinsel şiddeti yaşadığı saptanmıştır. Tokdemir ve arkadaşlarının çalışmasında (2003) kadınların %31.8'i cinsel şiddete maruz kaldığını ifade etmiştir. Yine konuyla ilgili bir çalışmada kadınların %23'ünün duygusal şiddet, %9.2'si ise cinsel şiddet yaşadığı saptanmıştır⁹. Öztunç ve Eşer çalışmalarında kadınların %6.7'sinin sık sık, %31'inin bazen eşi tarafından cinsel ilişkiye zorlandığı bunun yanı sıra %28.5'inin kendisi istemese bile eşi istediği için eşiyle birlikte olması gerektiğini düşündüğü saptamıştır. Kadınların sadece %6.3'ü ekonomik şiddete maruz kaldığının farkındadır⁶. Çalışma sonucumuz diğer çalışma sonuçlarıyla benzerlik göstermemektedir. Çünkü bizim çalışmamızda kadınlarda duygusal, cinsel ve ekonomik şiddet prevelansı daha yüksektir. Fiziksel şiddet prevelansı ise bazı çalışmalar ile kısmi benzerlik göstermektedir. Sonucumuz yapılan çalışmaların örneklem özelliği ve şiddeti tanılamada kullanılan kriterlerin farklılığından kaynaklandığı düşünülebilir.

Bizim çalışmamızda kadınların eğitim düzeyinin eşlerinden gördükleri fiziksel ve ekonomik şiddet prevelansında farklılık oluşturduğu ancak duygusal ve cinsel şiddet prevelansı üzerinde farklılık oluşturmadığı belirlenmiştir (Tablo 3). İlkokul mezunu olan kadınların fiziksel ve ekonomik şiddet prevelansı, anlamlı oranda diğer gruplardan yüksektir. Bununla birlikte anlamlı olmamakla birlikte ilkokul mezunu kadınların duygusal ve cinsel şiddet prevelansı da diğer gruplardan daha yüksek olarak belirlenmiştir. Eğitim grupları arasında en düşük şiddet prevelansı okur-yazar olmayan kadınlar arasında saptanmıştır. Üniversite, lise ve ortaokul mezunu kadınların şiddet görme prevelanslarının birbirine yakın olduğu belirlenmiştir. Bu çalışmada araştırma hipotezleri ret edilmiştir. Çünkü hipotezler eğitim düzeyi yükseldikçe kadınların eşlerinden gördükleri şiddetin azalacağı şeklinde kurulmuştur.

Literatür kadınlarda eğitim düzeyi yükseldikçe şiddet görme prevelansının düştüğü yönündedir^8,11,13,. Ergin ve arkadaşlarının çalışmasında da (2005) okur-yazar olmayan kadınların şiddeti üniversiteli yada eğitimli kadınlara göre 2.6 kez daha fazla yaşadıkları belirlenmiştir¹³. Yapılan bir çalışmada ilkokul mezunu kadınlar şiddeti en sık deneyimleyen (%62.3) okuryazar olmayan (%7.2) ve üniversite mezunları (%4.3) ise şiddeti en az deneyimleyen grup olarak belirlenmiştir¹⁶. Ergin ve arkadaşlarının (2005) çalışmasında eğitim düzeyi düşük olan kadınların şiddete daha fazla maruz kaldığı saptanmıştır. Elazığ'da yapılan çalışmada şiddet gören kadınların %77.3'ünün eğitim durumunu ilköğretim veya altı olarak belirlemiştir¹⁷.

Bununla birlikte bizim çalışmamız, ilkokul mezunu kadınlarda şiddetin en sık görülmesi yönüyle literatür ile uyumludur olmakla birlikte okur yazar olmayanlarda şiddetin en az görülmesi yönüyle farklılık göstermiştir. Yapılan bir çalışmada okur-yazar olmayan kadınlarda şiddeti onaylama oranı %73 iken, bu oran lise ve üzeri eğitim alanlarda yaklaşık % 6 olarak belirlenmiştir¹⁵. Şiddeti erkeğin doğal bir hakkı olarak gören, şiddete maruz kalmayı hak ettiğini düşünen^19, bunu yaşamının bir parçası olarak algılayan, şiddeti sorgulamayan, ayrı bir yaşamı seçme şansı diğer kadınlara göre daha az olan, koşulsuz itaatkar davranmak durumunda kalan, her yönüyle eşine bağımlılık yaşayan kadınların şiddete neden olabilecek davranışlarda bulunmadığı düşünülebilir Bir diğer bakış açısıyla okur yazar olmayan kadınlara anket formlarının okunarak doldurulduğu ve cinselliğin hala tabu olduğu ülkemizde bu sorulara açık bir şekilde cevap vermek istemeyen kadın eşinden gördüğü şiddeti aile sırrı olarak algılayıp araştırmacılara doğru bilgi vermemiş olabileceği düşünülmektedir. Çünkü Türk aile yapısında şiddette dâhil aile içi sorunlar aile ortamında kalmalı yargısı hakimdir.

Şiddeti önlemede eğitim önemli bir faktördür. Şiddet çok boyutlu bir toplum sağlığı sorunudur. Bu nedenle evde, toplumda şiddeti onaylamayan ve her bireyin şiddeti önlemede sorumluluk alması gerekmektedir. Başta halk sağlığı hemşireleri olmak üzere bütün hemşireler çalıştıkları hizmet birimlerinde şiddetin azaltılmasına yönelik sorumluluk almalıdırlar. Halk sağlığı hemşireleri şiddete yönelik kadınların destek sistemlerini güçlendirmede mültidisipliner çalışmalıdır.

1) Eryılmaz G. Aile içi şiddet, kadın sağlığı ve hemşirelik. Cumhuriyet Üniversitesi hemşirelik Yüksekokulu dergisi 2001; 5:19-24.

2) Özaydın N, Ünüvar O, Akın A . Kadın ve Şiddet. Sağlık ve Toplum. 1998;8:73-78.

3) Tel H. Gizli sağlık sorunu: ev içi şiddet ve hemşirelik yaklaşımları. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2002; 6: 1-9.

4) Subaşı N, Akın A. Kadına yönelik şiddet; nedenleri ve sonuçları, toplumsal cinsiyet, sağlık ve kadın. Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi, Hacettepe Üniversitesi Yayınları. 2003.

5) Güler N, Tel H, Özkan Tuncay F. Kadının aile içinde yaşanan şiddete bakışı. Cumhuriyer Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2005; 27: 51-56

6) Öztunç E, Eşer İ. Evli kadınların şiddete maruz kalma durumlarının incelenmesi. Sağlık ve sosyal Hizmetlerde Şiddet Sempozyum Kitabı. 6 Eylül 2005. İzmir.42

7) Hıdıroğlu S, Topuzoğlu A, Ay P, Karavuş M. Kadın ve çocuklara karşı fiziksel şiddeti etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi: İstanbul'da sağlık ocağı tabanlı bir çalışma. New/YeniSemposium Journal. 2006; 44: 196-2002. www.yenisymposium.net

8) Mayda SŞ,Akkuş D. Domestic violence against 116 Turkish housewives: a field study Women Health. 2004; 40: 95-108.

9) Karaçam Z; Çalışır H, Dündar E, Altuntaş F. Evli kadınların aile içi şiddet görmelerini etkileyen faktörler. 3.Uluslararası-10. Ulusal hemşirelik Kongre Özet Kitabı. 135 Eylül 2005, İzmir.

10) Ellsberg M, Pena R, Herrera A, Liljestrand J, Winkvist A. Candies in hell: women\'s experiences of violence in Nicaragua. Soc Sci Med. 2000; 51: 1595-1610.

11) Jewkes R, Levin J, Penn Kekana L . Risk factors for domestic violence: findings from a South African cross-sectional study. Soc Sci Med. 2002; 55: 1603-1617

12) Hancıoğlu A, Akadlı Ergöçmen B. Kadınların temel özellikleri ve statüleri. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2003. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitisi Ankara, Türkiye. 2004; 33-44.

13) Ergin N, Bayram N, Alper Z, Selimoğlu K, Bilgel N. Domestic violence: a tragedy behind the doors. Women Health. 2005; 42: 35-51.

14) Kocacık F, Doğan O. Domestic violence against women in Sivas, Turkey: survey study. Croat Med J. 2006; 47: 742-9

15) Karaduman Taş A, Uyanık D, Karakaya Z . Şiddeti içselleştiren kadın profili. Türkiye için nicel bir yaklaşım. www.die.gov.tr/tkba/paper1_5rev.pdf Erişim tarihi: Ocak 2007.

16) Muslu L, Erdem M. Eşi tarafından fiziksel şiddet gören ve görmeyen kadınların benlik saygısı düzeylerinin karşılaştırılması. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 2001; 4: 31-38.

17) Tokdemir M, Deveci E, Açık Y. Elazığ Adli Tıp Şube Müdürlüğüne Eşi Tarafından Şiddete Maruz Kalma Nedeniyle Başvuran Kadınların Değerlendirilmesi. Fırat Tıp Dergisi. 2003; 8: 39-44.

18) .Demir Ü. Kadına yönelik şiddet. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2000; 3: 57-61.

19) Ünal G. Aile içi şiddet. Aile ve Toplum Dergisi 2005; 8: 85-92.