Gereç ve Yöntemler: Bu çalışmada, 2001-2007 yılları arasında ölü muayenesi ve otopsileri yapılan 0-18 yaş grubundaki 204 olgu yaş, cinsiyet, ölüm nedeni, orijin ve yıllara göre değişkenlikleri değerlendirildi ve diğer illerin verileri ile karşılaştırma yapıldı.

Bulgular: Toplam 925 olgudan 204 tanesi 0-18 yaş grubundaydı. 204 olgudan ölü muayenesi yapılan 19 olgu (%9,3) ve ölüm nedeni saptanamayan 7 olgu (%3,78) çalışma dışında bırakılarak otopsisi yapılan toplam 178 olgu değerlendirilmeye alındı. Bu 178 olgunun 95’i (%53,3) erkek, 83’ü (%46,6) kadın olup yaş ortalamaları 9,1±2,9 olarak tespit edildi. Orijin olarak 115 olgu (%64,6) ile en çok kaza görülürken bunu intihar, cinayet ve doğal nedenle ölüm izlemektedir. Olguların 164’ü (%92,1) doğal olmayan ve 14’ü (%7,8) doğal nedenlerden ölmüştü. Doğal olmayan nedenlerle meydana gelen ölümlerde ilk sırayı trafik kazalarının aldığı görüldü.

Sonuç: Çocukluk çağı doğal olmayan ölümlerinin en önemli sebebi kazalar olup bu kazalardan özellikle trafik kazalarına en sık rastlanmaktadır. Bu nedenle kaza sonucu çocuk ölümlerini önlemek için trafik kazalarını azaltmaya yönelik etkili çalışmaların arttırılmasının yanında, çocuklara yönelik koruyucu tedbirlerin alınması gerekmektedir. Bununla birlikte; sağlık hizmeti sunan birimlerde tanı ve tedavi edici sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılmasının çocukluk çağı ölümlerini önemli oranda azaltacağı görüşündeyiz.

Ülkemizde ölen kişi sayısı ve ölüm nedenlerinin bilinmesi, toplumun sağlık durumunu yansıtan bir gösterge olup, gerek koruyucu gerekse tedavi edici hekimlik alanlarında çeşitli hizmetlerin ileriye dönük planlanmasında önemli bir yer tutmaktadır^2-4.

Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 1. maddesine göre “çocuklara uygulanan kanunlar çerçevesinde daha önce rüşt yaşına erişilmedikçe, on sekiz yaşını bitirmemiş kişiler” çocuk olarak tanımlanmaktadır⁵. Çocuk ihmali ve istismarı da dikkate alındığında çocuk yaş grubundaki adli ölümler ve yapılan otopsi işlemi daha fazla önem arz etmektedir. Bu çalışmada Elazığ ve çevresinde meydana gelen 0-18 yaş grubu çocukluk çağı adli ölüm olgularının özelliklerinin ve yaş gruplarına göre en sık ölüm nedenlerinin belirlenerek tartışılması amaçlandı.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: Yaş gruplarına göre cinsiyet dağılımı.

Şekil 2’de görüldüğü gibi; ilk sırada kaza (%64.6), bunu sırasıyla intihar (%18,5), cinayet (%8,4) ve doğal nedenler (%7.8) sonucu ölüm izlemektedir. Olguların 164’ü (%92,1) doğal olmayan ve 14’ü (%7,8) doğal nedenlerden ölmüştür.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 2: Adli çocuk otopsilerinde ölüm orijini.

Doğal olmayan ölüm nedenlerinden ilk sırada 43 olgu (%24,1) ile trafik kazaları, ikinci sırada 34 olgu (%19,1) ile suda boğulma ve üçüncü sırada ise 24 olgu (%13,4) ile yüksekten düşme sonucu ölümler gelmektedir (Tablo 1).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Ölüm nedenlerinin yaş gruplarına göre dağılımı

Doğal orijinli 14 ölüm olgusundan 13’ü (%92,8) 0-5 yaş grubunda, 1’i (%7,1) 10-14 yaş grubundaydı. İlk sırada 6 olgu (%42,8) ile solunum sistemi hastalıkları, ikinci sırada 4 olgu (%28,5) ile kardiyovasküler sistem hastalıkları ve üçüncü olarak da 3’er olgu (%14,2) ile prematürite ve septik şok gelmekteydi (Tablo 2).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Olguların doğal ölüm nedenlerinin dağılımı.

Ölüm orijinlerinin yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde; 0-5 yaş grubunda 17 olgu ile (%25) yüksekten düşme, 6-9 yaş grubunda 13 olgu ile (%54,1) trafik kazası, 10-14 yaş grubunda 9’ar olgu ile (%26,4) trafik kazası ve ası, 15-18 yaş grubunda ise 18 olgu ile (%34,6) ateşli silah yaralanmasına en sık rastlandı (Tablo 1).

Olguların yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde; otopsisi yapılan çocukluk çağı ölümlerinin en fazla görüldüğü yaş grubunun 68 olgu (%38,2) ile 0-5 yaş grubu, ikinci sırada 52 olgu (%29,2) ile 15-18 yaş grubunun olduğu belirlendi. Cinsiyet olarak da erkeklerin 95 olgu (%53,3) ile daha sık izlendiği ve erkek/kadın oranının 1.14 olduğu tespit edildi (Tablo 3).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 3: Olguların yıllara, yaş gruplarına ve cinsiyete göre dağılımı

Ertürk ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada 0-10 yaş grubu adli otopsilerde ilk sırada doğal olmayan ölümler görülürken^8, Karagöz ve arkadaşları aynı yaş grubundaki doğal olmayan ölümleri üçüncü sırada tespit etmişlerdir⁷. Bizim çalışmamızda ise 0-9 yaş grubunda %85.8 oranla doğal olmayan ölümler ilk sırayı almaktadır.

Demirel ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada çocukluk çağında en sık ölüme neden olan hastalığın bronkopnömoni olduğu bildirilmiştir⁹. Çalışmamızda da benzer şekilde doğal nedenlerle çocuk ölümlerinde ilk sırada solunum yolu hastalıkları (%42.85) yer almaktadır.

Çocukluk çağı ölümlerinde kazalar önemli bir yer tutmakta ve bu kazalardan da trafik kazası sonucu ölümler ilk sırada görülmektedir. Araç dışı trafik kazalarında 16 yaş altı çocuklarda mortalite oranının yüksek olduğu bildirilmiştir^10-12. Bu çalışmada doğal olmayan ölüm nedenlerinden ilk sırada 43 olgu (%24,1) ile trafik kazaları yer aldığı tespit edildi.

Ankara ve Aydın’da yapılan çalışmalarda adli otopsi sayılarında yıllara göre sayısal bir artış olduğu görülmektedir^14,15. Bizim çalışmamızda da 2001-2007 yılları arasında benzer şekilde her yıl için otopsilerde yıllara göre sayısal bir artış olduğu görüldü. Özellikle 2005 yılında çocuk otopsilerinde bariz bir artış olduğu tespit edildi. Bu artışta 2005 yılındaki Türk Ceza Kanunlarında olan değişikliğin ve özellikle son yıllarda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde açılan davalarda sistematik otopsi ve etkin soruşturma yapılmaması sonucu alınan cezaların etkisi olduğu kanaatine varıldı.

Bu çalışma çocukluk çağı ölümlerinde ilk sırada kazaların olduğunu göstermektedir. Orijin açısından bakıldığında önlenebilir veya azaltılabilir ölüm sebepleri arasındadır. Bu çalışmanın çocukluk çağı ölümlerinin önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınması konusunda yararlı olacağı kanaatindeyiz.

Sonuç olarak; ilimizde yapılan çocuk otopsisi olguları ile diğer illerde yapılan çalışmalar; yıllar içerisindeki sayısal artış, yaş, cinsiyet, orijin ve ölüm nedenleri açısından benzerlik göstermektedir. Doğal olmayan ölümlerde trafik kazalarının ön planda olduğu tespit edildi. Bu nedenle kaza sonucu çocuk ölümlerini azaltmak için; trafik kazalarını azaltmaya yönelik etkili çalışmaların arttırılmasının yanında, araç içi/dışı güvenlik önlemlerinin ve özellikle de okul çıkışlarında çocuklara yönelik koruyucu tedbirlerin alınması gerekmektedir. Sağlık hizmeti sunan birimlerde tanı ve tedavi edici sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılmasının ve özel eğitim almış personel çalıştırılmasının çocukluk çağı ölümlerini önemli oranda azaltacağı görüşündeyiz.

1) Arslan MM, Kar H, Çekin N, Karanfil R. Adana da 1997-2001 Yılları Arasında Otopsisi Yapılan Çocukluk Çağı Ölüm Olgularının Retrospektif Olarak Değerlendirilmesi. Adli Tıp Bülteni 2004; 9: 37-42

2) Salaçin S, Alper B, Çekin N. Adana’da Fatal Sonlanan Çocukluk Çağı Kazalarının Yöresel Özellikleri. Adli Tıp Dergisi 1992; 8: 125-130.

3) İnanıcı MA, Birgen N. 0-5 Yaş Grubu Çocuk Ölümlerinin Adli Tıp Boyutu. Adli Tıp Bülteni 2001; 6: 70-75.

4) Byard RW. Preventative pathology and childhood injury. Inj Prev. 1999; 5: 292-293.

5) Demirci Ş, Doğan KH, Erkol Z, Deniz İ, Günaydın İG. Konya’da 2001-2006 Yılları Arasında Meydana Gelen 0-18 Yaş Grubu Ölümler. VII. Adli Bilimler Sempozyumu 24-27 Mayıs 2007 Gaziantep.

6) Aksoy E, İnanıcı A, Çolak B, Polat O. Çocuk Ölümleri 1. Adli Bilimler Kongre Kitabı, Adana 1994: 233-235.

7) Karagöz YM, Atılgan M, Karagöz SD, Akman R. Adli çocuk Otopsileri. Adli Tıp Bülteni 1999; 4: 120-122.

8) Ertürk E, Eğe B, Karali H, Yemişçigil A, Hancı H. İlk Dekaddaki Adli Otopsi Olgularının Retrospektif İncelenmesi. 1. Adli Bilimler Kongre Kitabı, Adana 1994: 236-237.

9) Demirel B, Balseven A, Özdemir Ç, Bilge Y, Işık A. F. Ankara’da 1996-2000 Yılları Arasındaki Adli Otopsi Olguları. 10. Ulusal Adli Tıp Günleri Poster Sunuları Kitabı. Antalya:2003: 204-208.

10) Huang YC, Ho YH, Hsieh YC, Lin HC, Hwang KP, Chang LY, Huang LM. A 6-year Retrospective Epidemiologic Study of Pediatric Pneumococcal Pneumonia in Taiwan. J Formos Med Assoc. 2008;107:945-951.

11) Tokdemir M, Kafadar H, Turkoglu A, Deveci SE , Colak C. Comparison of the everity of traumatic brain injuries in pedestrians and occupants of motor vehicles admitted to firat health center: A five-year series in an Eastern Turkish city. Med Sci Monit 2009;15:1-4

12) Atkins RM, Turner WH, Duthie RB, Wilde BR. Injuries to pedestrians in road traffi c accidents. Br Med J, 1988; 297: 1431-34

13) Brainhard BJ, Slauterbeck J, Benjamin JB et al: Injury profi les in pedestrian motor vehicle trauma. Annal Emerg Med, 1989; 18: 135-39

14) Erel Ö, Katkıcı U, Pınarbaşılı RD, Özkök MS, Dirlik M. Aydın’da 2000-2003 Yılları Arasında Yapılan Adli Ölü Muayene ve Otopsilerin Değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri J Forensic Med. 2005; 2: 44-47.